‘Ontwikkel integraal beleid voor digitalisering’

Het Trendrapport Informatiesamenleving 2024 van de VNG concentreert zich op de ontwikkelingen van algoritmen, AI en taalmodellen en op de impact van digitalisering op het welzijn van kinderen en jongeren. Wereldwijde bewegingen met een sterke commerciële component, waarvoor op lokaal niveau integraal beleid nodig is.

Jongeren veel online

Dat digitalisering veel impact heeft op het welzijn van kinderen en jongeren, is welbekend, al zien wetenschappers zowel positieve als negatieve effecten. Europese jongeren brengen steeds meer tijd online door, gemiddeld 6 tot 7,5 uur per dag. Het gevoel leeft inmiddels breed dat er neer aandacht nodig is voor de bescherming van kinderen online. Maar hoe pak je dat aan op lokaal niveau?

De Europese Unie probeert techbedrijven met wet- en regelgeving te dwingen om meer verantwoordelijkheid te nemen voor de impact van hun producten op kinderen en jongeren. Op nationaal niveau beschrijft de demissionair staatssecretaris voor digitalisering in een kamerbrief in juni haar visie op kinderrechten en digitalisering. Daarin staan met name mediawijsheid, de aanpak van mentale gezondheidsproblemen en regulering van aanbieders centraal.

Integraal beleid

In het Trendrapport Informatiesamenleving 2024 schrijft de VNG dat gemeenten vooral moeten inzetten op integraal preventief jeugdbeleid. De online omgeving is geen apart domein, maar zou onderdeel moeten zijn van allerlei gezondheidsinterventies. Zo liggen er kansen voor overheden om zich samen in te zetten voor digitale vaardigheden en mediawijsheid. Gemeenten kunnen verschillende partners verbinden, zoals scholen, ouders, jongerenwerkers en bijvoorbeeld sportverenigingen.

Gronings wijkplan

Hoe dat verbinden er concreet kan uitzien, laat de trendanalyse zien aan de hand van meerdere voorbeelden, waaronder het integraal pedagogisch wijkplan voor de Oosterparkwijk in Groningen. Het wijkplan draait om de drie pijlers kansrijke wijk, gezonde wijk en vreedzame wijk, en geeft in alle pijlers expliciet aandacht aan de mediawijsheid van ouders en scholen. Zo is er in de aanpak van laaggeletterdheid een digitale component, is er beleid tegen pestgedrag op sociale media en kunnen jongeren een online weerbaarheidstraining volgen.

Uitvoeringstoetsen voor AI-regelgeving

Naast jeugd en welzijn gaat het trendrapport uitgebreid in op de ontwikkelingen op het gebied van algoritmen, AI en taalmodellen. De VNG roept namens gemeenten de rijksoverheid en EU op om bij de ontwikkeling van wet- en regelgeving rond AI aandacht te hebben voor uitvoerbaarheid, onder andere door uitvoeringstoetsen te doen. De AI Act is onlangs goedgekeurd door alle lidstaten van de EU.

Experimenteren met taalmodellen

De VNG roept gemeenten die experimenteren met taalmodellen op om de bescherming van publieke waarden goed in de gaten houden. Dit kunnen zij doen door de dialoog te voeren binnen de organisatie, transparant te zijn voor gemaakte keuzes, en altijd een mens eindverantwoordelijk te maken. De vereniging vindt het wel belangrijk dat gemeenten de ruimte krijgen om te experimenteren met taalmodellen, zodat ze stap voor stap beleid kunnen vormen met betrekking tot dit onderwerp. Lokale overheden zien graag dat de rijksoverheid hen daarbij helpt, door regie te nemen op de toepassing van taalmodellen en door bestuurlijke samenwerking te organiseren.