Diepgravend EC-onderzoek naar TikTok

TikTok krijgt een diepgravend onderzoek van de Europese Commissie aan de broek. Brussel start de formele procedure omdat het TikTok ervan verdenkt bescherming van minderjarigen niet serieus te nemen. Het bedrijf zou regels over transparantie van reclame niet naleven. Ook zouden er tekortkomingen zijn in de toegang voor researchers en in het beheer van verslavend ontwerp en schadelijke content.

Terrorisme en kindermisbruik

Het is niet uitgesloten dat TikTok ook op andere terreinen met Brussel te maken krijgt, bijvoorbeeld als aanbieder van illegale content, content met een terroristisch oogmerk, misbruik van kinderen of strafbare feiten, tekent de Europese Commissie aan. TikTok kreeg in het najaar al vragen over zaken als illegale content, bescherming van minderjarigen en toegang tot gegevens van researchers.  

Formeel onderzoek

De regels waaraan TikTok moet voldoen, staan onder anderen in de Digital Service Act, de digitale dienstenverordening. Op basis van voorlopig onderzoek, de risicoanalyse die TikTok naar Brussel heeft gestuurd en antwoorden van TikTok op vragen, beginnen de Brusselse ambtenaren een formeel onderzoek. Daarbij stelt de Europese Commissie dat een start van een onderzoek niets zegt over de uitkomsten.

Verslavend gedrag

De procedure richt zich op beoordeling en beperking van systeemrisico's die voortvloeien uit het systeemontwerp van TikTok, inclusief algoritmische systemen, die gedragsverslavingen kunnen stimuleren of zogenoemde rabbit hole effecten kunnen veroorzaken. Dat betekent dat het brein gaat reageren op dezelfde content. Europarlementariër Kim van Sparrentak (GroenLinks) waarschuwde twee weken geleden in Straatsburg nog voor die verslavende effecten. Eurocommissaris Thierry Breton zei toen al dat de Europese Commissie de platforms nauwlettend volgt.

Twijfels bij EC

De Europese Commissie vindt dat onderzoek nodig om risico's voor de uitoefening van het grondrecht op het lichamelijke en geestelijke welzijn, de eerbiediging van de rechten van het kind en de gevolgen ervan voor radicaliseringsprocessen tegen te gaan. De Europese Commissie twijfelt aan de kwaliteit van risicobeperkende maatregelen zoals leeftijdscontrole-instrumenten die moeten zorgen dat minderjarigen niet bij bepaalde content kunnen komen. Verder zijn er twijfels over de kwaliteit van de genomen maatregelen om de privacy, veiligheid en beveiliging van kinderen te waarborgen.

Geen tijdslimiet

Een andere zorg is een doorzoekbaar en betrouwbaar register voor advertenties op TikTok. Ook daarin schieten de Chinezen tekort. Als laatste vermoedt de Europese Commissie tekortkomingen bij het verlenen van toegang aan onderzoekers tot de openbaar toegankelijke gegevens van TikTok, zoals vastgelegd in de DSA. Met de inleiding van deze formele procedure kan de Europese Commissie, die doorgaat met het verzamelen van gebreken, voorlopige nalevingsmaatregelen opleggen en niet-nalevingsbesluiten nemen. Ook kan de Europese Commissie toezeggingen van TikTok aanvaarden. Een formeel onderzoek ontslaat de digitale dienstencoördinatoren van de lidstaten of andere autoriteiten van de lidstaten, tot toezicht op TikTok op de vermeende gebreken. Een formeel onderzoek heeft geen tijdslimiet.

Brussel druk met platforms

De Europese Commissie heeft het druk met de platforms. Maar liefst 17 platforms, inclusief TikTok, hebben opheldering moeten geven over toegang van researchers tot hun content. Sinds 18 december doet de Europese Commissie een formeel onderzoek naar X. Dat gaat onder andere over effectiviteit van maatregelen op informatiemanipulatie en illegale content. Daarnaast heeft de Europese Commissie in zeker tien zaken om opheldering gevraagd. Dat varieert van kindermisbruikmateriaal bij Instagram, illegale producten bij het Amerikaanse Amazon en het Chinese AliExpress. Wat betreft de bescherming van minderjarigen zijn er ook vragen gesteld aan Snapchat, Meta en YouTube. Meta is gevraagd naar illegale content. Verder hebben de Google Play Store en de App Store van Apple uitleg moeten geven over hun aanbevelingssystemen en online advertenties.