‘X verzamelt illegaal politieke opvattingen van zijn gebruikers’

Zonder dat gebruikers het weten, verzamelt platform X hun politieke opvattingen voor gerichte advertenties. Volgens consumentenorganisaties is de werkwijze een gevaar voor de democratie.

Na het opvragen van zijn data bij het sociale media-platform X (voorheen Twitter) ontdekte een X-gebruiker waarom hij zo veel advertenties van ene uitgeverij Obelisk te zien kreeg. Dit bedrijf legt zich toe op op boeken voor ‘wakkere denkers’ over onderwerpen als spiritualiteit en esoterie, maar biedt ook een complotdenker als David Icke een podium. Volgens de algoritmes van het platform leek de X-gebruiker op (extreem) rechtse medegebruikers als Geert Wilders en opiniemaker Eva Vlaardingerbroek.

Naar de mening van consumentenbelangenorganisatie Stichting Onderzoek Markt Informatie (SOMI) verzamelt en gebruikt platform X op deze wijze de politieke opvattingen van zijn gebruikers voor het tonen van gerichte advertenties, zonder dat die gebruikers daar iets van weten. Het is één van de redenen waarom de stichting X namens vele consumenten nu voor de rechter sleept. Volgens SOMI valt deze praktijk onder ongeoorloofde politieke microtargeting. Ook de Europese Commissie maakt daar gebruik van door campagneadvertenties te laten zien aan specifieke doelgroepen op X, om zo meer Nederlandse steun te verwerven voor controversiële regelgeving over chatcontrole.

Daarbij werden onder andere eurosceptici uitgesloten, zodat de advertentie kon worden gericht op de overige X-gebruikers. Dit zorgde ervoor dat meer gelijkgestemde, minder kritische X-gebruikers overbleven. ‘Dit is niet alleen een schending van de privacyrechten van gebruikers en het eigen advertentiebeleid van X, maar ook een bedreiging voor de democratie’, legt SOMI uit. ‘Het stelt politieke partijen in staat tegenstrijdige verkiezingsbeloftes te doen aan verschillende groepen gebruikers, zonder dat gebruikers daar weet van hebben.’

Datalekken

X wordt door SOMI niet alleen vanwege microtargering aangeklaagd, maar ook vanwege het onvoldoende beschermen van gebruikers tegen datalekken. Daardoor kunnen hun gegevens op het dark web terechtkomen. Verdert schiet het platform volgens SOMI tekort in het nemen van voldoende maatregelen tegen haatzaaiende uitingen. Daarmee overtreedt X niet alleen de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), maar ook de recent ingevoerde Digitale Diensten Verordening (Digital Services Act).

Volgens SOMI zijn er de afgelopen jaren meerdere meldingen over gedaan bij de Autoriteit Persoonsgegevens, maar door de hoge werkdruk bij de organisatie duurt het vaak lang voordat er handhavend wordt opgetreden, als dat al gebeurt. Door naar de rechter te stappen, hoopt SOMI daarin verandering te brengen. In de afgelopen periode zijn diverse organisaties en personen van het platform vertrokken, omdat ze het niet langer gepast vinden.

Een bekend voorbeeld daarvan is voormalig staatssecretaris Digitale Zaken Alexandra van Huffelen, die zich al langer zorgen maakt over de rol die sociale media spelen in de democratie, bijvoorbeeld waar het gaat om desinformatie. Uitnodigingen om met haar hierover in gesprek te gaan. sloeg X herhaaldelijk af. Van Huffelen vond het ook bezwaarlijk dat het sociale medium geen Nederlandstalige mensen in dienst lijkt te hebben die berichten nalezen en beoordelen of regels worden overtreden. Steeds meer gemeenten trekken zich terug van X of zetten, zoals de gemeente Amsterdam, de mogelijkheid uit om op berichten te kunnen reageren.