Plannen GovUnited lijken bij voorbaat kansloos

GovUnited, ontwikkelbedrijf van en voor e-gemeenten, mikt volgens zijn eerste plannen dit jaar op 50 en in 2007 op nog eens 200 gemeenten als deelnemer en verplicht gebruiker van zijn oplossingen. Blijkens reacties bij voorbaat kansloos.

Inschakeling van Deloitte om de haalbaarheid van die ambitie te toetsen was een verstandige zet van gemeentesecretarissen die zich in het ‘Pact van Pans’ inzetten voor implementatie van de e-overheid op lokaal niveau. Ze zagen veel in het plan, in overleg met enige andere grote gemeenten opgesteld door Amsterdam en Dordrecht, maar dan moest er wel een stevige business case onder liggen.
“In principe lofwaardig dat gemeenten hun nek uitsteken. Gedekt door gemeentesecretarissen, dat is redelijk nieuw bij ICT”, zegt Nils Borgesius, hoofd Informatiebeleid bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Hij is daarmee ‘zeer verguld’. Maar voor de rest zit zijn reactie vol kanttekeningen. “Enthousiasme is mooi, maar in twee jaar 250 gemeenten strikken, is dat realistisch? Daarover moet Deloitte maar eens een uitspraak doen. Ook is de vraag of je wel op de softwareontwikkelingstoer moet. Zit daar de grootste winst? Organisatieontwikkeling is mogelijk veel belangrijker. Verder moet men wat meer naar EGEM schuiven. Vooral in het begin is het nogal ver buiten EGEM gebleven.”

Vragen
Dat heeft vragen opgeroepen: er is al een EGEM-programma om e-gemeenten te helpen, hebben de GovUnited-mensen daarin dan geen fiducie? Zelf willen ze die indruk vermijden. EGEM schept voorwaarden, maar implementeert niet. Dat doet GovUnited dan. Ook is EGEM (waarvoor ze een ‘sponsorschap’ in petto hebben) ingesteld tot begin 2008 en kan ‘geen continuïteit bieden’. Ze zien ‘gedurende de resterende periode’ een rol voor EGEM in onder meer ‘ondersteunende activiteiten’.
EGEM-stuurgroepvoorzitter Wilbert Stolte, wethouder in Den Haag, staat niet te juichen. Hij liet onlangs doorschemeren te vrezen voor een botsing met de beleidsontwikkeling binnen EGEM. Wat GovUnited wil, is moeilijk voorstelbaar zonder beleidsbeslissingen te raken. Volgens Borgesius heeft GovUnited inmiddels ‘in de gaten gekregen dat het geen gescheiden zaken zijn en zijn lijn bijgebogen’. Daarnaast wordt gebroed op een doorstart van EGEM, al zal dat niet eenvoudig zijn, gezien de gang van zaken rond de start van het programma, die ruim anderhalf jaar werd opgehouden toen de financiering niet rond kwam.
Ook voorzitter Han Fasten van de Viag (gemeentelijke I&A-coördinatoren) is gereserveerd. “Dat je als lokale overheden gestandaardiseerde oplossingen inzet, is als idee prima, maar krijg je dat zo van de grond? Krijg je genoeg volume?” Hij ziet meer in een sturende rol van het rijk, dat EGEM opdracht geeft op basis van standaarden zaken te ontwikkelen ‘met geld van de BV Nederland’. Want: “Als 458 gemeenten die producten moeten afnemen, wordt het heel lastig.”

Winkelnering
Deze gedwongen winkelnering (deelnemende gemeenten zouden GovUnited-spullen moeten inzetten) is omstreden, zeker gezien ervaringen uit het verleden. Tussen 1969 en 1985 kende Nederland tien SOAG-centra (Stichting Ontwikkeling Automatisering Gemeenten), die elk op mainframe een systeem zouden bouwen voor gebruik door alle gemeenten. Maar toen computers klein en goedkoop genoeg werden om zelf in huis te halen, gingen gemeenten hun eigen weg. Volgens Arjen Hof, manager e-government in Amsterdam en medeauteur van het GovUnited-plan, staat verplichte productafname nog overeind, maar Nils Borgesius zegt: “Enkele leden van het Pact van Pans hebben al laten weten dat ze daartegen niet zo maar ‘ja’ zeggen.” Ook Cees van Westrenen, voorzitter van IMG 100.000+ (informatiemanagers van grote steden, waar ook de Pact-secretarissen vandaan komen) gelooft er niet in.
“Dat is niet de manier om gemeenten te binden. Die willen zakelijke afwegingen maken. Zorg dat je goede producten hebt, die verkopen zichzelf.” Van Westrenen, wiens organisatie vorig najaar in een manifest opriep tot niet vrijblijvende samenwerking, ziet in dit GovUnited-aspect net als Borgesius veel positiefs. “Maar zijn Amsterdam en Dordrecht in staat voldoende draagvlak te verwerven? Ik ben zeer benieuwd naar de business case.”
GovUnited ontmoet niet overal instemming, dat is helder. Mogelijk maakt dat de plannenmakers terughoudend. Aanvankelijk enthousiasme om hun ideeën in dit blad toe te lichten veranderde in afwachting van Deloittes bevindingen in een pas op de plaats. En het GovUnited-document dat de plannen schetst, is ineens niet meer dan een voorzet ‘om de discussie te prikkelen’. Toch noemt het stuk zichzelf een ‘concept plan van aanpak voor het realiseren van dit ontwikkelbedrijf’ en is het de uitwerking van een ‘startnotitie’.

Kretologie
Arie Schinkel (84), vijfendertig jaar geleden SOAG-directeur, laat er geen spaan heel. “Het is het verslag van een brainstormsessie, een bundeling kretologie, een niet onderbouwde wensdroom zonder een rationele gedachte erachter, die ik bij de SOAG direct in de prullenbak zou gooien. Die 250 gemeenten: onmogelijk. Wie zoiets schrijft, staat niet in deze wereld. Gemeenten willen per definitie niets door een ander laten doen. Wij hebben er destijds een jaar over gedaan om de relatie met gemeenten te regelen. Hier wordt verondersteld dat het vanzelf gaat. Ook gaat men voorbij aan de diversiteit van gemeenten. Ze krijgen te maken met een probleem dat de SOAG niet kon oplossen. Dat lukt hun ook niet. Ze hebben geen idee wat de klant wil. Die moet wel betalen. Nou, vergeet het maar. En over de organisatie geen woord. Ze willend dat vrijwilligers van gemeenten een paar dagen per week bij hun komen zitten. Onvoorstelbaar amateuristisch.” (Peter Mom)