Open troonrede

De grap was: eind 2002 in de aanloop naar de verkiezingen hadden we bij Nederland Kennisland alle verkiezingsprogramma’s gescand op termen als internet, ICT, ­kenniseconomie en innovatie. Die oogst was helaas niet heel overtuigend, dus het was nogal een verrassing dat de kenniseconomie dé politieke hit van 2003 werd. Met dat in het achterhoofd had de leesexercitie van de verkiezingsprogramma’s deze week een déjà vu-karakter. Dit keer ging het over ICT en met name het belang van open source en open standaarden (je bent er ambassadeur voor of je bent het niet).

Voor wie nog niet weet wat open standaarden en open source zijn en/of waarom ze belangrijk zijn toch maar even kort: de Nederlandse publieke sector zit gevangen in een monopolie van Microsoft en de grote leveranciers die zich daarmee vereenzelvigen. Het resultaat is een middelmatig functionerende ICT, voor een veel te hoge prijs en een laag innovatietempo. Best belangrijk om iets aan te doen, zou je zeggen, in tijden van dramatische ­bezuinigingen en redelijk brede onvrede over de kwaliteit van de publieke dienstverlening.

Dus wat komt er naarboven als je de programma’s van CDA, PvdA, VVD, SP, Groen Links, D66 en ChristenUnie doorleest en doorzoekt op trefwoorden als ICT, standaard(en), computer, open source, internet, digitaal en e-government? Om te beginnen hoeven we niets van de religieuze partijen te verwachten. ICT komt terug in woorden als ‘delicten’ en ‘conflicten’. Internet komt zo af en toe om de hoek, voornamelijk als probleem (seks!), en de CU heeft het over een open Bijbel maar niet over open standaarden.

Bij de VVD niets over ICT, internet is een privacyvraagstuk en ‘open’ komt niet als woord voor in het programma. Niets over internet als enabeler van een betere ­publieke dienstverlening. Het kwam voor mij nogal als een verrassing, dat de ondernemerspartij van Nederland geheel afwezig is op dit thema.
Aan de linkerkant van het spectrum is meer ambitie te vinden. De SP ziet ICT als een probaat middel voor bezuinigingen. Ze omarmt het internet als een vitale infrastructuur en netneutraliteit als principe voor die infrastructuur. Het programma besteedt expliciet aandacht aan het belang van open standaarden voor ons cultureel erfgoed en voor een open internet.

Groen Links besteedt een stevige paragraaf aan ‘digitale vrijheid’ met aandacht voor netneutraliteit en Gherhaalt het credo van de motie-Vendrik: ‘De publieke sector ­gebruikt open standaarden en, waar mogelijk, open ­source-software. De overheid bevordert de toepassing ervan ook buiten de publieke sector’. Mijn eigen partij, de PvdA, gaat nog een stapje verder: ‘De inzet van de PvdA zal zijn dat Open Standaarden verplicht moeten worden gesteld voor alle overheden, en Open Data en Open ­Source-Software het uitgangspunt zijn.’

Tenslotte, misschien niet verrassend, maar qua diepgang is D66 de winnaar. Die partij besteedt expliciet aandacht aan ICT en formuleert expliciet de wens om ICT centraal te organiseren op rijksniveau. De partij omarmt internet als sleuteltechnologie, formuleert principes (netneutraliteit, aanpassing van auteursrecht) en zegt duidelijk waar het haar om te doen is: ‘D66 wil innovatie stimuleren door ‘open source’ en modern patent- en auteursrecht’.

Eerlijk gezegd lang geen slechte oogst. Mijn beste gok is dat de VVD de grootste partij wordt, met dank aan de ­afbrokkeling van de club van Wilders. Het CDA zal even op adem willen komen in de oppositie, dus een Paars of Paars-plus kabinet is een realistische optie. Als de linkse partijen de ondernemerskansen van ‘open’ (kosten­besparingen!, innovatie!) goed uit weten te leggen aan de VVD-onderhandelaars zou het me niets verbazen als het volgende kabinet de turbo aanzet op het actieplan ­Nederland Open in Verbinding. Met bijvoorbeeld een ­EZ-minister als Neelie Kroes en de Rijks CIO’s als aan­jagers zou dat wel eens een verrassende dynamiek op kunnen leveren. Heel misschien halen open source en open standaarden zelfs wel de troonrede van 2011.

Frans Nauta is lector Innovatie Publieke Sector aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen