Kabinet presenteert visie op generatieve AI

Vandaag presenteerde het kabinet de Nederlandse visie op generatieve AI. De ambitie is een sterk AI-ecosysteem in Nederland en de EU te realiseren, waarin volop geïnnoveerd kan worden met verantwoorde generatieve AI.

Grip houden

‘Aan de bal blijven’. Zo beschrijft Alexandra van Huffelen, demissionair staatssecretaris van digitalisering, de noodzaak voor de kabinetsvisie op generatieve AI, kunstmatige intelligentie waarmee je nieuwe tekst, code, beelden en geluiden kunt genereren, zoals ChatGPT en Midjourney. ‘Door nu te bepalen waar we voor staan, houden we grip in de toekomst,’ zegt ze. ‘Niets is pijnlijker dan werkloos toezien.’

Kansen en risico's

Generatieve AI (GenAI of GAI) biedt economische kansen waar het gaat om productiviteitsgroei, of voor het verbeteren van interne organisatorische procedures en dienstverlening. Maar het kabinet ziet ook risico’s. Zo kan misbruik van GenAI een bedreiging vormen voor de democratie en de rechtsstaat. Ook versterkt de technologie de al bestaande dynamiek in digitale markten, waardoor er steeds meer macht bij een paar Amerikaanse bedrijven komt te liggen.

Vier uitgangspunten

In de kabinetsvisie staan vier uitgangspunten centraal: GenAI wordt op een veilige manier ontwikkeld en toegepast; het wordt op een rechtvaardige manier ontwikkeld en toegepast; het dient het menselijk welzijn en de menselijke autonomie en het draagt bij aan duurzaamheid en de welvaart.

Nederland koploper

Nederland wil koploper worden in Europa op het gebied van veilige en verantwoorde GenAI-toepassingen. De visie is uitgewerkt in zes actielijnen die daaraan moeten bijdragen. Van Huffelen: ‘Door samen te werken met alle stakeholders, de snelle ontwikkelingen op het gebied van AI nauwgezet te volgen, passende wet- en regelgeving te ontwikkelen, het vergroten van kennis en kunde (in onder andere het onderwijs), door als overheid zelf (veilig) te experimenteren met generatieve AI én door sterk toezicht op AI, met handhaving waar nodig, kan Nederland vooraan staan bij de onvermijdelijke veranderingen in onze samenleving door generatieve AI.’

Actieve overheidsrol vereist

Tijdens de presentatie van de kabinetsvisie stelde demissionair minister van SZW Karien van Gennip in een videoboodschap dat het benutten van de kansen van AI op de arbeidsmarkt een actieve rol van de overheid vereist. Volgens demissionair minister van EZK Micky Adriaansens vormt generatieve AI zelfs de basis voor een nieuwe economie ‘die we heel hard nodig hebben voor de arbeidsproductiviteit.’ Ze benadrukte dat er ‘mooie dingen’ gebeuren als de overheid zorgt voor waarborgen en de samenleving meeneemt in deze ontwikkeling.

Afhankelijkheid

Burgemeester van Zwolle en VNG-bestuurder Peter Snijders kan zich vinden in de proactieve rol die Nederland zichzelf op dit vlak aanmeet, zegt hij in een paneldiscussie. ‘Op het gebied van digitalisering hebben veel te veel aan de markt overgelaten, met afhankelijkheid tot gevolg. Ook vanuit VNG zijn we in de laatste jaren met een enorme inhaalslag bezig. Het is veel comfortabeler om vanuit eigen verantwoordelijkheid te handelen. We hebben dichtbij te blijven, waar mogelijk voorop te lopen, samen met de inwoners.’

Experimenteerruimte

De overheid zet een aantal pilots op om te experimenteren met GenAI binnen de kaders van de wet en publieke waarden. Volgens Snijders moeten gemeenten die ruimte omarmen. Hij ziet onder meer kansen om de dienstverlening rondom bezwaar- en vergunningprocedures te verbeteren met behulp van de technologie. In Zwolle is er een werkgroep opgezet rondom ChatGPT, een toepassing die volgens Van Huffelen nu juist níet binnen de kaders valt, omdat onduidelijk is wat er gebeurt met de ingevoerde data.