Overheid moet zich actiever voorbereiden op AI

Kunstmatige intelligentie (AI) gaat ons leven fundamenteel veranderen. Als Nederland zich op deze fundamentele verandering niet goed voorbereidt, is er niet alleen het risico dat kansen worden gemist, maar ook dat de samenleving opgescheept wordt met een technologie die onze belangen niet dient. Daarvoor waarschuwt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR).

Voorspellen

 De overheid moet zich actiever voorbereiden op een samenleving waarin Artificiële Intelligentie (AI) een grote rol speelt. AI wordt momenteel al gebruikt in uiteenlopende toepassingen, zoals gezichtsherkenning, anticiperen op criminaliteit en het beïnvloeden van koop-, lees- en stemgedrag. Gemeenten gebruiken AI al bij veel smart city-projecten, om zicht te krijgen op fraudegevallen of, zoals in Amsterdam en Twenterand, om te voorspellen welke inwoners in grote schulden dreigen te raken en dus hulp kunnen gebruiken om uit de problemen te blijven. In de Agenda Digitale Overheid kondigde het kabinet aan om vanaf 2020 het gebruik van gezichtsherkenning in het publieke domein verder te verkennen en daarmee te experimenteren

Kwaadaardige robot

De overheid moet er volgens de WRR zorg voor dragen dat Nederland goed is voorbereid op de fundamentele veranderingen die de inzet van AI met zich meebrengt. Niet alleen bestaat anders het risico dat er kansen worden gemist, maar ook dat de samenleving opgescheept wordt met een technologie die onze belangen niet dient, zo blijkt uit het WRR onderzoek ‘Opgave AI. De nieuwe systeemtechnologie’. De Raad noemt AI een systeemtechnologie, te vergelijken met elektriciteit en de verbrandingsmotor. Een systeemtechnologie heeft een langdurige en grootschalige invloed en niet te voorziene effecten. Daarom is volgens de WRR een integrale aanpak vereist, met intensieve betrokkenheid van de overheid. De Raad ziet daarbij een aantal hoofdtaken voor de overheid. Zo moet de overheid zorg dragen voor realistische beeldvorming. AI is geen kwaadaardige robot, maar ook geen oplossing voor alles. De WRR stelt voor met algoritmeregisters het publiek inzage te geven in AI-gebruik.

Verplichte standaard

Daarnaast is het volgens de Raad van belang dat er goed tegenspel wordt georganiseerd om te voorkomen dat de belangen van grote bedrijven dominant zijn bij de ontwikkeling van AI en sommige bevolkingsgroepen worden uitgesloten. Het maatschappelijk middenveld moet daarom worden betrokken. De overheid kan hieraan bijdragen door een goede terugkoppeling te organiseren tussen de ontwikkelaars van AI, de gebruikers en burgers die er de effecten van ondervinden. De WRR vindt dat er in de publieke sector, bij gemeenten, uitvoeringsinstanties en in domeinen waar beslissingen grote gevolgen voor burgers hebben, hiervoor een verplichte standaard moeten komen.

Machtsconcentratie

Ook moet de overheid volgens de WRR kaders scheppen waarbinnen AI zich ten goede kan ontwikkelen. Regulering van AI is nodig om te verhinderen dat de gevaren van massasurveillance en machtsconcentratie de positieve bijdrage van AI gaan overschaduwen. ‘Het is urgent dat de overheid een visie ontwikkelt op onze digitale leefwereld,’ stelt de Raad. De geschiedenis leert dat bij alle systeemtechnologieën gaandeweg de rol van de overheid groeit. Daarom vindt de WRR dat de regering zich daarop nu al moet voorbereiden. De WRR adviseert de regering te beginnen met het oprichten van een AI-coördinatiecentrum, dat politiek verankerd is via een ministeriële onderraad.