Kamer voelt urgentie gegevensdeling: ‘We moeten nu echt aan de bak’

Gemeenten en andere overheidsorganisaties vinden het van groot belang dat zij vaker gegevens met elkaar kunnen delen om zo samen problemen te kunnen aanpakken. Maar daar zitten, door privacybezwaren en complexe wet- en regelgeving, nog allerlei haken en ogen aan. In een rondetafelgesprek woensdag met diverse experts stak de vaste Kamercommissie Digitale Zaken de hand in eigen boezem. 'Het is heel duidelijk: we moeten nu echt aan de bak.'

De aanleiding voor het rondetafelgesprek is het wetsvoorstel Verzamelwet gegevensbescherming dat is ingediend bij de Tweede Kamer. Als deze Verzamelwet, die diverse andere wetten, zoals de AVG, op onderdelen aanpast, wordt aangenomen, komt er een wettelijke basis voor het mogen verwerken van persoonsgegevens door verschillende beroepsgroepen. Bijvoorbeeld curatoren, bewindvoerders, accountants en de Raad voor Rechtsbijstand.

De stand van zaken in privacyland

Het debat werd woensdag ook bewust breder getrokken, feitelijk over de stand van zaken in privacyland: van de uitvoeringswet AVG, het onderling delen van gegevens en de rol van de toezichthouder. De sessie over kennis en toezicht verliep overigens wat opvallend, omdat met name Aleid Wolfsen en zijn Autoriteit Persoonsgegevens (AP) behoorlijk de maat werden genomen door met name hoogleraar privacy Lokke Moerel. Die vindt dat de AP in haar handhaving van privacywetgeving te strikt is, en dat ook niet duidelijk en transparant is hoe besluiten tot stand komen. Bovendien, zei ze, worden er geen handreikingen geboden over hoe zaken wel kunnen. Wat zich ontvouwde was een stekelig juridisch steekspel, waarin Wolfsen in haar richting riposteerde dat ze bij de wetgever waren aangeschoven. ‘We moeten hier geen rechtszaal gaan spelen.’

Toen Moerel Wolfsen interrumpeerde, sprak voorzitter Marieke Wijen-Nass (BBB) haar vermanend toe. ‘Nee, u kunt er niet zomaar doorheen gaan praten. Het is niet de bedoeling dat u met elkaar in discussie gaat.’ De vier aanwezige Kamerleden zagen het schouwspel wat ongemakkelijk aan. 

Gegevensdeling voert de boventoon

Al met al voerde de kwestie over gegevensdeling – een heet hangijzer voor overheidsorganisaties – de boventoon. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) nam, voorafgaand in hun position paper op al duidelijk stelling over gegevensdeling, en dat deed dat in het debat nog eens dunnetjes over.  De koepelorganisatie pleit voor het wegnemen van beperkingen in het uitwisselen van gegevens met andere overheidsorganisaties. Anders gaat, zo stelt de VNG, ten koste van inwoners en ondernemers.  Zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk om samen met andere partijen (de hoogte van) de gezamenlijke schulden van burgers in kaart te brengen en die aan de colleges van B&W voor te leggen voor het verstrekken van schuldhulp. Volgens Peter Snijders, voorzitter van de VNG-commissie Informatiesamenleving, slaan de gemeenten steeds meer de handen in elkaar om deze barrières weg te nemen. ‘We willen die rol ook zelf pakken, als gemeenten. Uniform en gezamenlijkheid, meer nog dan we voorheen al deden.’

UWV-bestuurder Nathalie van Berkel viel hem bij. ‘Als we met elkaar willen dat burgers en ondernemers onze overheid meer als een overheid ervaren, dan moet er veel breder ruimte zijn om tussen overheden gegevens uit te wisselen.’ Dat helpt volgens haar ook kwetsbare burgers die anders steeds ergens anders opnieuw hun gevoelige verhaal moeten afsteken. Daarnaast ontbreken er juridische grondslagen, zegt Van Berkel, die al eerder, tegenover iBestuur, aan de bel trok over de staat van de gegevensdeling in Nederland en soms wat moedeloos oogde in het debat. ‘Als niet expliciet in de wet is geregeld dat je iets mag delen, dan mag het niet. En dat is ingewikkeld, omdat we dagelijks tegen dingen aanlopen, waarin het volstrekt logisch en wenselijk is om die gegevens wél te delen.’ Dan gaat het bijvoorbeeld om de samenwerking tussen de UWV en gemeenten voor mensen met schulden. ‘Je wil ook de bredere situatie waarin iemand zit, kunnen delen. Zodat er adequate hulp kan worden gegeven.’

Nood aan de man

De pleidooien deden de Kamerleden inzien dat de nood aan de man is. “Ik zie eigenlijk wel een rode lijn,” merkte Rosemarijn Dral (VVD) op. ‘Het gaat over de urgentie om dit snel aan te pakken, omdat dit zo belangrijk is. Zeker ook na het verhaal over de UWV en gemeenten en dat je geen gegevens kan delen. De noodzaak is erg hoog om hier iets mee te doen.’  PVV-Kamerlid Jan Valize ging daarin mee. ‘Hier moeten we met z’n allen eens goed voor gaan zitten, want dat kan veel ellende besparen.’

Maar Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) was misschien wel het felst. ‘Het was weer heel duidelijk: we moeten aan de bak. We hebben het in Den Haag als wetgevers, ook als Tweede Kamer, laten afweten.’  Volgens haar moet, daarbij verwijzend naar de juridische grondslagen, het maar gewoon eens worden geregeld, ‘Laten we hier vooral betere wetten maken.’ Kathmann vroeg zich nog wel af hoe het zit met de kwaliteit en anonimiteit van de gegevens. ‘Is het echt nodig om alle gegevens van personen te delen, of kan je soms ook af met de helft? Wat is ervoor nodig om dit op een goede manier te doen, zodat je mensen ook echt kan helpen?’

Op het einde van het debat, na drie sessies, verzuchtte het PvdA-Kamerlid samenvattend: ‘We hebben er met z’n allen wel een potje van gemaakt.’