Overheidscampagne tegen online misleiding mislukt

Jongeren denken dat andere mensen makkelijk slachtoffer worden van online oplichting, maar dat ze zelf goed in staat zijn om online misleidingstechnieken te herkennen. De overheidscampagne ‘Laat je niet interneppen’ heeft geen effect gehad op deze vorm van zelfoverschatting.

Social engineering herkennen

Dat concludeert marketingonderzoeksbureau DJV Insights, dat het effect van de campagne onderzocht,  in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid in samenwerking met Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

'Laat je niet interneppen' was gericht op jongeren van 15 t/m 24 jaar. Zij moesten online misleiding beter leren herkennen. ‘Laat je niet interneppen’ had als doel om te laten zien welke trucs online oplichters gebruiken. Zo doen ze zich vaak voor als een bekende, of als medewerker van een winkel met een mooie aanbieding. Het zijn misleidingstechnieken die vallen onder de verzamelnaam  ‘social engineering’.

De campagne moest jongeren aanleren om de technieken te herkennen, bij twijfel een controlecheck te doen, het contact verbreken en/ of het proces vertragen, maar slaagde daar niet in. De jongeren onthielden alleen dat ze alert moeten zijn op internetcriminelen.

Irritant en onduidelijk

In het najaar van 2023 waren een aantal online video's, branded content op Instagram en Dumpert en advertenties te zien. Deze campagne-uitingen werden net zo goed herkend en positief gewaardeerd als andere campagnes van de rijksoverheid, maar de jongeren vonden de campagne wel irritanter en minder duidelijk. Dat criminelen zich online voordoen als een bekende of betrouwbare organisatie en dat je de afzender moet checken en bij twijfel weg klikken, bleef niet hangen, zo blijkt uit het onderzoek.

Zelfoverschatting

Dat de campagne de doelstellingen niet behaalde, komt vermoedelijk doordat veel jongeren hun eigen kwetsbaarheid op het internet onderschatten. Ze vinden het belangrijk dat de overheid aandacht besteed aan online misleiding en ze verwachten dat anderen hiervan makkelijk slachtoffer kunnen worden. Maar de meeste jongeren denken dat ze zelf goed in staat zijn om signalen en overtuigingstechnieken te herkennen die kunnen duiden op internetcriminaliteit. De campagne wist dit niet verder te ontwikkelen.

Boodschap moet explicieter

Het idee dat anderen vatbaarder zijn dan jijzelf, wordt het third person effect genoemd. De onderzoekers raden aan om de campagne explicieter te maken, door mensen op het verkeerde been te zetten en dan te laten zien wat er had kunnen gebeuren. ‘Er kan ook voor worden gekozen om meer gebruik te maken van verhalen of getuigenissen van jongeren waar velen zich in herkennen’ schrijven ze. Ook meer conceptuele consistentie en de inzet van influencers zou kunnen zorgen dat de boodschap beter wordt onthouden. De campagne maakte echter al gebruik van influencers met een groot bereik op sociale media.

De overheidswebsite waarop mensen informatie vinden over hoe ze dit soort online misleiding kunnen herkennen en wat ze ertegen kunnen doen, blijft in de lucht. De onderzoekers raden aan om hem te optimaliseren, omdat bezoekers er niet lang blijven.