'Collectief staan gemeenten sterker in ICT'

Gemeenten vormen onder de naam Common Ground steeds meer één gezamenlijke partij bij het moderniseren van ICT-systemen. Het collectief maakt ze sterker, vertelt VNG Realisatie-directeur Hugo Aalders. En dat is hard nodig in een wereld vol Citrix-affaires, systeemleveranciers en snel veranderende technologie. 'Tijdens zo’n Citrix-crisis besef je dat.'

Alarmfase

Een aantal weken terug in de tijd. Alarmfase 1 bij gemeenten, vanwege een kwetsbaarheid in Citrix-servers. Hackers hebben mogelijk toegang tot gemeentelijke systemen. 'Dat is nou een situatie waarin gemeenten blij zijn dat ze een beroep kunnen doen op de Informatiebeveiligingsdienst (IBD), een onderdeel van VNG Realisatie, dat hier verderop op de gang zit,' vertelt directeur Hugo Aalders in het kantoor van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in Den Haag.

Zelf zaakjes oplossen

Nog niet zo heel lang geleden moesten gemeenten in dit soort gevallen zelf hun zaakjes oplossen, nu winnen ze duizenden keren per jaar advies in over informatiebeveiliging bij de IBD. Daaruit blijkt een hoge waardering voor kennisdeling over gemeentelijke ICT, zegt Aalders. 'De aanpak van Common Ground is in feite op hetzelfde principe gebaseerd als deze dienst. Op ICT-gebied werken gemeenten gezamenlijk aan één visie voor het moderniseren van ICT. We stellen bij VNG Realisatie standaarden op voor bijvoorbeeld de informatieveiligheid van producten. De leveranciers krijgen vervolgens de inkoopkracht voor 355 gemeenten. Dat verhoogt de kwaliteit en vermindert risico’s van de producten. Het scheelt ook geld.'

Relatie met de markt verschuift

De relatie tussen markt en gemeenten is door de gemeentelijke samenwerking op ICT-gebied aan het verschuiven, zegt VNG Realisatie-manager Raymond Alexander. Een kleine gemeente tegenover een softwaregigant is verleden tijd. 'Niet voor niets hebben we met gemeenten zelfbewust een langetermijnvisie opgesteld waarin beschreven staat waar ze naartoe willen. Softwarepartijen uit de markt hebben zich daaraan gecommitteerd. Het oude model waarin zij gemeenten licenties verkopen lijkt te verdwijnen. Een meer dienstengeoriënteerde onderneming is de toekomst.' Volgens Alexander was die verandering hard nodig. 'Een aantal jaren geleden hadden we het gevoel in een wurggreep te zitten. Er is nu nieuw elan. Het lijkt voor de buitenwereld misschien een kleine verschuiving, maar ik vind het een fundamentele verschuiving de goede kant op.'

Talentscouts

Common Ground, dat in 2016 werd geïntroduceerd, levert naast een nieuwe verhouding met leveranciers ook meer ICT-kennis op. Gemeenten brengen hun ICT-specialisten samen, bijvoorbeeld tijdens de fieldlabs, waar groepjes met elkaar in gesprek gaan. VNG Realisatie heeft ook ‘talentscouts’ die de gemeenten afgaan, op zoek naar goede ideeën die voor alle gemeenten kunnen werken. 

Uitwisselen 

Gemeenten denken met Common Ground nu gezamenlijk na over het beveiligd uitwisselen van data, geschikte architectuur, hoe data gescheiden kunnen worden van procesapplicaties en hoe duplicaties van data worden voorkomen. Alexander en Aalders geven een praktisch voorbeeld. 'Op dit moment zijn zo’n vijftien gemeenten samen aan de slag met een huwelijksplanner, op basis van het Common Ground-principe. Ze bedenken een oplossing waarmee online gepland kan worden. Er moet rekening gehouden worden met de locatie, de BRP-gegevens, het rooster van de trouwambtenaar, noem maar op', aldus Alexander. Door de ervaringen die de gemeenten opdoen, kan het product beter worden, waarna alle 355 gemeenten het kunnen toepassen, in plaats van dat ze ieder voor zichzelf dat hele proces doorlopen.

Hels karwei

Hoe dan ook, het moet haast wel een hels karwei zijn om 355 gemeenten dezelfde keuze te laten maken. 'In Nederland heerst van oudsher een stedencultuur. Iedere gemeente wil zijn autonomie behouden. Als je als gemeentelijke sector standaarden gaat opleggen, is het lastig. Het wordt soms ervaren als een beperking in bewegingsvrijheid. Maar de standaarden die wij ontwikkelen zijn niet het grote grijze gemiddelde. Het zijn de hoogste standaarden.'

Standaardisatie

Volgens Aalders gaat standaardisatie voor software over onzichtbare dingen waar snel winst en verbetering op te maken is, zonder dat ze tornen aan eigenheid. 'Een gemeente bepaalt nog altijd zelf of bezoekers aan de balie worden ontvangen, of op een website. Of wie in aanmerking komen voor een armoedevoorziening die digitaal wordt aangevraagd.'

Uitgaven aan ICT stijgen

De uitgaven van gemeenten aan ICT nemen ieder jaar toe. Dat zal de komende jaren ook zo blijven. 'Inderdaad, maar processen digitaliseren levert ook een besparing op. De koek voor de marktpartijen wordt groter. De best presterende partijen zullen floreren. Voor gemeenten bestaat er geen wereld zonder leveranciers. We gaan nooit zelf de software maken die nodig is. Dat is ooit geprobeerd, maar het bleek geen succes. We moeten de innovatiekracht van leveranciers benutten en het is ook mooi om naast grote partijen ook nieuwe toe te laten treden.'

Fundament

Common Ground heeft volgens Aalders en Alexander vooral een fundament gelegd om uitdagingen die bij iedere gemeente spelen met elkaar te bespreken 'Dat kun je abstract noemen, maar iedere gemeente staat voor dezelfde uitdagingen. We liepen allemaal vast omdat de ‘spulleboel’ niet voor elkaar was en omdat de afhankelijkheid van leveranciers te groot was. Er was meer kennis en kunde nodig. Een gedeelde opvatting over ICT. De komende jaren kunnen we hier nog heel veel van profiteren.'

Een begin

Behalve 355 gemeenten zijn er ook veel marktpartijen aangesloten bij het initiatief. De teller staat inmiddels op meer dan vijftig partijen die meedenken over de ontwikkeling van software. 'Het is prachtig dat gemeenten dit hebben geïnitieerd. In de toekomst willen we ook de belangrijke ketenpartners binden, zoals het Kadaster, dat diverse producten heeft die gemeenten gebruiken. We staan met Common Ground eigenlijk maar aan het begin.'

Dit bericht verscheen eerder op AGconnect