Verminder de afhankelijkheid van Amerikaanse techgiganten

De Nederlandse overheid bevindt zich in een onhoudbare situatie: onze digitale infrastructuur draait grotendeels op Amerikaanse technologie van bedrijven als Microsoft, Google en Amazon. Bijna alle gemeenten gebruiken Microsoft-software en een overstap lijkt nauwelijks haalbaar, zo berichtte Binnenlands Bestuur. Dit brengt niet alleen technische en financiële risico’s met zich mee, maar ook geopolitieke.

Een recent incident illustreert de gevaren. De VS dreigde Starlink af te sluiten voor Oekraïne als het land geen mineralendeal zou tekenen. Dit laat zien hoe cruciale digitale infrastructuur kan worden ingezet als machtsmiddel. Dit roept de vraag op: kan Nederland of Europa hetzelfde overkomen? Het idee dat de VS technologie als drukmiddel gebruikt, is niet vergezocht. Nederland en de EU verkeren in een handelsoorlog met de VS, die dreigt met forse importheffingen. Wat als Nederland een handelsovereenkomst weigert? Zou de VS dan de toegang tot Amerikaanse clouddiensten beperken?

De Cloud Act maakt dit risico nog nijpender. Deze wet verplicht Amerikaanse bedrijven om op verzoek van de Amerikaanse overheid klantgegevens te overhandigen, ongeacht waar hun servers staan. Nederlandse overheidsdata zouden dus toegankelijk kunnen zijn voor Amerikaanse autoriteiten. Voorheen baarde dit weinig zorgen, omdat de VS een bondgenoot was. Maar met Trump’s terugkeer groeit het risico voor onze nationale veiligheid en digitale autonomie. Daarnaast zijn er financiële zorgen: Microsoft en andere Amerikaanse techbedrijven verhogen regelmatig hun prijzen, terwijl de quasi-monopoliestructuur Nederlandse overheden weinig onderhandelingsruimte laat. Dit maakt ons kwetsbaar voor toekomstige prijsstijgingen.

Nederland en Europa dienen zich losmaken uit deze afhankelijkheid en investeren in eigen digitale infrastructuur. Binnen de EU lopen al initiatieven om opensource-alternatieven voor Microsoft Office te ontwikkelen. De CIO Rijk, Art de Blauw, heeft al een intentieverklaring getekend om mee te doen aan het Europese OpenDesk initiatief. OpenDesk heeft een reeks opensource-applicaties ontwikkeld die de ambtenaar kan gebruiken in plaats van de gebruikelijke kantoorapplicaties. Decentrale overheden dienen dit voorbeeld te volgen en zich oriënteren op alternatieven zoals LibreOffice, dat bijvoorbeeld in de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein wordt geïmplementeerd.

Europese cloudalternatieven bestaan ook, maar worden nauwelijks gebruikt. De Correspondent wees erop dat de Europese Commissie enerzijds oproept tot minder afhankelijkheid van Amerikaanse technologie, maar zelf nog steeds Microsoft 365 gebruikt. Toch zijn er alternatieven. Nextcloud, een Europese open-source cloudoplossing, biedt dezelfde functionaliteiten als Microsoft 365. Ook Gaia-X, een Europees initiatief voor een veilige en soevereine cloudomgeving, is in opkomst. De perceptie dat er geen volwaardige Europese alternatieven zijn, is onjuist. Het probleem is niet het gebrek aan technologie, maar het ontbreken van politieke daadkracht om de afhankelijkheid af te bouwen.

De illusie dat de VS een betrouwbare digitale bondgenoot is, moeten we laten varen. Amerikaanse bedrijven zullen altijd de belangen van hun eigen overheid dienen. Nederland dient te voorkomen dat het speelbal wordt in geopolitieke machtsspelletjes. De Nederlandse en Europese overheden moeten met spoed investeren in hun digitale autonomie. Dit vraagt om aanzienlijke investeringen, maar niets doen is geen optie. Over enkele jaren kan de VS hun cloudmonopolie als chantagemiddel inzetten en dan is het te laat. De oproep aan de Nederlandse overheid en gemeenten is duidelijk: sluit aan bij Europese alternatieven, investeer in eigen cloudoplossingen en ontwikkel een strategische exitstrategie uit de afhankelijkheid van Amerikaanse techgiganten. Onze digitale soevereiniteit staat op het spel.

Eddie Altenburg-Collin, gemeenteraadslid ’s-Hertogenbosch