De softwareleverancier als systeembank

Gemeenten zijn sterk informatieverwerkende organisaties geworden en dus zeer afhankelijk van ICT-systemen. Die afhankelijkheid verdient een beter businessmodel dan eentje dat zomaar opeens een halve ton duurder kan worden.

Softwareleverancier PinkRoccade Local Government verkeert in onmin met tientallen gemeenten over een aangekondigde tariefsverhoging. Gemeenten als Gorinchem, Elburg, Heemstede, Rheden en Boxmeer weigeren per 1 januari 2015 opeens tientallen procenten meer te betalen voor het mogen gebruiken van de software die ze al in huis hebben. Voor dat geld kunnen ze op dit moment wel betere bestemmingen bedenken, roepen ze. De argumenten van de leverancier - 'we hebben veel geïnvesteerd in software die pas later vereist is en jullie krijgen er veel voor terug' - snijden voor hen ook geen hout.

Een leverancier die zich plotseling genoodzaakt ziet zo'n tien miljoen euro extra uit de gemeentelijke markt te trekken (uiteraard een schatting; uitgaande van gemiddeld 50.000 euro tariefsverhoging voor 200 gebruikers) heeft zijn zaakjes niet op orde. Dat software pas later nodig blijkt dan gedacht (volgens PinkRoccade ook: dan de overheid aanvankelijk eiste) kan toch niet als een verrassing komen; het bedrijf is niet bepaald een nieuwkomer in de overheids-ICT. Het hebben van een 'innovatie-ambitie gelijk aan Apple', zoals de directeur van de leverancier het verwoordt, wekt ook niet de indruk dat er met het vergaarde gemeentegeld nuchter en rationeel wordt omgesprongen.

Dat deze leverancier ermee weg lijkt te komen, heeft te maken met twee dingen. Vroeger kócht je gewoon een softwarepakket en was je grotendeels af van kostenverrassingen, maar softwareleveranciers zijn steeds meer overgeschakeld op een huurmodel; de gebruiker betaalt periodiek voor het gebruik van de software en krijgt daarbij altijd de beschikking over de nieuwste versies - als hij dat wil tenminste. De algemene voorwaarden van de leverancier staan kennelijk een forse huurverhoging toe en de gebruikers hebben dat maar te accepteren. De GebruikersVereniging van PinkRoccade (die het gros van die 200 gemeenten vertegenwoordigt) heeft dat ook gedaan, na een paar maanden overleg met de leverancier. De tariefsverhoging blijft volledig intact, maar er is bedongen dat verdere verhoging de komende vijf jaar uitblijft en dat de gebruikers korting krijgen op nieuwe producten. Die moet je als gemeente dan maar net willen. 

De andere factor die een rol speelt is de enorme moeite die het een gemeente kost van leverancier te wisselen. Softwarepakketten en -infrastructuur zijn op zoveel manieren onderling met elkaar verknoopt, dat dat een zeer kostbare en energie vretende operatie zou zijn.

De grote softwareleveranciers moeten oppassen niet te gaan lijken op de systeembanken tijdens de bankencrisis van zes jaar geleden. Toen was de houding: je kunt niet zonder ze, dus we moeten er maar geld in blijven steken; laten omvallen is geen optie. Maar verder geen fratsen meer. Anders dan banken zijn softwareleveranciers echter niet onder curatele te stellen. De markt is de enige sturende factor. Afzonderlijke gemeenten zijn - zelfs in een gebruikersvereniging - niet echt in staat leveranciers hun wil op te leggen, blijkt wel uit de huidige schermutselingen. Maar eens keert de wal het schip. De overtuiging groeit (ook in VNG-kringen) dat de sterke afhankelijkheid van (één of een paar) softwareleveranciers niet meer van deze tijd is. Gemeenten zijn informatieverwerkingsorganisaties geworden en zijn daarvoor zeer afhankelijk van ICT-systemen die processen, informatieuitwisseling en bedrijfsvoering kunnen ondersteunen. Die afhankelijkheid verdient een beter businessmodel.