De regeringscommissaris-light

Ooit, in een ver verleden van de Wet open overheid, werd voorzien in een Informatiecommissaris (zie hoofdstuk 7 van de Woo in 2014). Vergelijkbaar met het nu in hoofdstuk 7 geregelde Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (zie uitgebreid dit blog over het Adviescollege) moest deze commissaris gaan adviseren, opleiden en voorzien in richtsnoeren.

Zie voor de taken van het Adviescollege artikel 7.2 Woo. Anders dan het Adviescollege zou deze commissaris alle Woo-besluiten ontvangen (zie oude artikel 7.3) en een concrete, vergaande ombudsfunctie gaan vervullen (zie het oude artikel 7.4). 

Deze commissaris werd al bij de eerste ronde bij de Tweede Kamer overboord gegooid. Was zo'n instantie wel nodig? Was het wel zo'n succes in landen waar een vergelijkbare functie bestond? Zo maar wat vragen tijdens een debat in 2014 en een debat in 2016. Uitkomst: een kort en krachtig amendement 34 waarmee heel hoofdstuk 7 werd geschrapt. Eerst de Woo zonder commissaris aankijken en bij de evaluatie maar eens zien of de commissaris nog nodig is (zie artikel 8.9).

Na Ongekend Onrecht moest er ook wat gebeuren als het gaat om overheidsinformatie. Het kabinet kwam opeens met een Informatiecommissaris (zie uitgebreid dit blog en deze column)! Die moest iemand worden met extra gezag die mee gaat werken aan het op orde brengen van de informatiehuishouding. Maar ook het Adviescollege kreeg opeens een ombudsfunctie (zie artikel 7.2 Woo) voor journalisten en onderzoekers.

U voelt al aan, zo’n commissaris naast het Adviescollege vraagt om een goede taakafbakening tussen beiden (en andere bestaande instanties die zich bezig houden met de informatiehuishouding bij de overheid). Het ei in dat kader lijkt gelegd, als we de brief van Ollongren van 22 oktober 2021 mogen geloven. De commissaris heeft een rol bij de opbouw van het Adviescollege. Hij (of zij) moet de voortgang van de maatregelen bevorderen, de ministeries daarop aan spreken en waar nodig met voorstellen komen om knelpunten op te lossen. Ook zal de regeringscommissaris een verbindende rol spelen tussen de verschillende actoren die op het terrein van de informatiehuishouding een (wettelijke) taak vervullen.

De commissaris gaat de opdrachten van het Adviescollege monitoren en - net als het college - adviseren. Dit alles ook ter nadere uitwerking en implementatie van het meerjarenplan van artikel 6.2 van de Woo.

Ogenschijnlijk toch echt wat dubbelop. Niet alleen als het gaat om het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding, maar natuurlijk ook al de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed. Gelukkig is de commissaris parttime aan de slag (voor al de geschetste taken zal parttime werken vast een uitdaging vormen voor de dagelijkse praktijk) en ook maar voor twee jaar. Daarna zal worden bezien of verlenging nodig is. Natuurlijk zal dit afhangen van de daadkracht van het Adviescollege. Ik mag hopen dat blijkt dat de commissaris niet meer nodig is. Dat scheelt weer wat bestuurlijke drukte.