Burger onvoldoende beschermd tegen ‘computerbesluiten’

De burger is onvoldoende juridisch beschermd wanneer de overheid computers gebruikt bij het nemen van besluiten over bijvoorbeeld kinderbijslag, AOW, toeslagen en belastingen. Dat stelt Marlies van Eck in haar proefschrift voor Tilburg University.

Gevolgen voor burgers 
Van Eck, die op 9 februari promoveert, constateert dat de overheid computers gebruikt bij het nemen van besluiten over geld, maar hoe de besluiten precies genomen worden is niet duidelijk. Bovendien leunen overheden ook op elkaars computerbesluiten. In haar proefschrift ‘Geautomatiseerde ketenbesluiten & rechtsbescherming. Een onderzoek naar de praktijk van geautomatiseerde ketenbesluiten over een financieel belang in relatie tot rechtsbescherming’ beschrijft ze wat er precies gebeurt bij geautomatiseerde besluiten en wat de gevolgen ervan zijn voor burgers. Daarbij heeft ze bekeken of het voldoende is voor burgers om in bezwaar te gaan als er iets fout is gegaan.

Computerbesluiten controleren 

Er worden in het proefschrift enkele nadelen beschreven. Zo zijn instructies aan de computer (de beslisregels en de algoritmen) niet beschikbaar voor de personen die het besluit krijgen. Ook zijn er geen onafhankelijke instanties die deze instructies controleren op juistheid. Het zorgt ervoor dat een rechter dus niet kan controleren of de overheid de wet juist interpreteert. Ook zijn aannames van de programmeur onzichtbaar. Als niet precies duidelijk is waarom de computer een besluit neemt, weet niemand of het besluit eigenlijk wel juist is.

Besluiten aan elkaar gelinkt

Een ander nadeel is dat een besluit van het ene overheidsorgaan wordt overgenomen in het besluit van een ander overheidsorgaan. Wanneer er iets fout gaat, is het lastig om de fouten die daaruit voortkomen nog te herstellen. De burger is hierbij bovendien niet altijd de juridische goed beschermd. Van Eck doet een aantal voorstellen om de bescherming van burgers te verbeteren. Iedereen met problemen door computerbesluiten moet een eigen ambtenaar krijgen die helpt met het oplossen van het probleem, zodat niet de burger maar de overheid de last van een ingewikkelde uitvoering op zich neemt. Daarnaast moeten de instructies aan de computer openbaar en toegankelijk worden en ook te begrijpen zijn voor mensen die geen verstand hebben van programmeren, waaronder bijvoorbeeld rechters.