'Fysiek debat nodig over spionageaffaire'

Het college van Maastricht zinspeelt er in haar bestuurlijke reactie op dat het rekenkamerrapport over het SSC-ZL en de spionageaffaire ‘onvolledig’ en ‘eenzijdig’ is. Volgens oppositiepartijen in de Maastrichtse gemeenteraad is het tijd voor een debat over de spionageaffaire, maar pas als een de coronacrisis helemaal voorbij is, want ‘een dergelijk debat voer je niet middels 39 beeldschermpjes.’

Verantwoording afleggen
In januari vernam de oppositie de ins en outs over het SSC-ZL uit een persconferentie, schreven zij destijds aan het college. ‘Kennelijk heeft u eindelijk besloten de stekker uit het SSC-ZL te trekken.’ Op basis van het eerder verschenen onderzoek van Deloitte en het donderdag uitgekomen rapport van de Rekenkamer Maastricht wil de oppositie sowieso een debat over de kwestie. Namens de oppositie laat PvdA-fractievoorzitter Manon Fokke nu weten dat niets een debat meer in de weg staat. ‘Het lijkt me immers dat verantwoording moet worden afgelegd voor het beschreven handelen. Verder zullen we ook moeten kijken welke lessen we trekken voor de toekomst.’

Verontrustend
Dat zal wel een fysiek debat moeten worden. Dat kan pas plaatsindenals alle geldende beperkingen rond corona voorbij zijn. Volgens Fokke is het verontrustend dat de spionageaffaire niet op zichzelf lijkt te staan, maar onderdeel is van een dossier ‘dat kennelijk moest slagen’. ‘Goedschiks of kwaadschiks. Dat beeld is niet goed en de vraag kan worden gesteld of dat op zichzelf staat.’ Ze wijst op een recent KPMG-rapport over het sociaal domein. ‘De vraag kan worden gesteld of het een incident of cultuur is.’

Onvolledig en eenzijdig
Het college van Maastricht laat in een bestuurlijke reactie op het (concept)rekenkamerrapport weten dat het een aantal relevante zorgen vanuit de medezeggenschap vertaald heeft in een ruim aanbod van arbeidsvoorwaarden en dit niet in het rekenkamerrapport staat. ‘Wij betreuren het dat daardoor de indruk kan ontstaan dat het ten onrechte niet overnemen van opmerkingen consequent uitgelegd lijkt te worden als het negeren of niet serieus nemen daarvan, naast het risico dat het rapport ook nog eens als onvolledig en eenzijdig zou kunnen worden bestempeld. Dit zien wij nadrukkelijk als ongewenst, zeker in zo'n majeur, complex en gevoelig dossier.’

Drie steden betrokken
Ook wijst het college erop dat het SSC-ZL een traject was van drie steden en niet alleen Maastricht. Er was steeds gezamenlijke besluitvorming. ‘Door de hiermee samenhangende dynamiek volledig buiten beschouwing te laten loopt uw aanpak het risico bestempeld te worden als onvolledig. Ook dit zouden wij betreuren.’

Unaniem raadsbesluit
Verder wijst het college in reactie op de aanbevelingen van de rekenkamer erop dat de raad ‘direct vanaf de start van het initiatief tot SSC-vorming (2011) hierover is geïnformeerd’. De rekenkamer was kritisch op het etiket ‘raadsbesluit’ over de implementatie van het SSC-ZL traject in oktober 2014, maar het college wijst erop dat dit besluit, na voorbereidende bespreking in een commissievergadering, in de raadsvergadering unaniem is genomen. ‘Dat dit bij hamerslag gebeurde doet daaraan niets af. Uw redenering dat een besluit bij hamerslag niet als een unaniem besluit mag worden gezien is opmerkelijk en doet afbreuk aan de betekenis van raadsbesluiten. Deze moeten wij daarom met klem tegenspreken.’

Regeling integriteitsmeldingen actualiseren
Het college vindt ook niet dat in Maastricht het conflictmodel bij de uitwerking dominant is geweest. ‘Van een conflict is wat ons betreft pas sprake sinds de emailkwestie, daarvoor was sprake van meningsverschillen die met behulp van reguliere instrumenten besproken werden.’ In reactie op de aanbeveling een regeling te treffen voor externe integriteitsmeldingen wijst het college op een beschikking van de rechtbank uit 2019, waarin staat dat het de gemeente vrij staat ook bij externe klachten de interne regeling integriteitsmeldingen analoog te volgen. ‘Daarmee is er geen sprake van een omissie.' Wel is een geactualiseerde regeling voor integriteitsmeldingen in voorbereiding.

Countervailing power organiseren
Verder acht het college het van groot belang dat bij cruciale stappen in de besluitvorming rond integriteitskwesties voldoende countervailing power is georganiseerd en een protocol dat erin voorziet wanneer er van de gemeentesecretaris, het bevoegd gezag inzake integriteitskwesties, naar de burgemeester, als portefeuillehouder integriteit in het college, moet worden geschakeld. Ook dit gaat mee in de actualisering van de regeling Integriteitsmeldingen. Het college deelt de conclusie van de kantonrechter dat het e-mailonderzoek beperkt had moeten worden tot een kleiner aantal personen. Niet alleen moet de omvang van een onderzoek vooraf worden vastgesteld, maar er moeten waarborgen worden ingebouwd, zodat de criteria voor afwegingen in verschillende fasen van de behandeling van een kwestie in samenhang worden toegepast. De countervailing power en de processtappen moet daarom goed geregeld zijn.

College 'terughoudend'
Het college benadrukt tot slot dat het niet zelf naar de rechter is gestapt. ‘Werken vanuit tunnelvisie en uw suggesties rondom gezichtsverlies ontkennen wij nadrukkelijk. U doet hiermee absoluut geen recht aan hoe drie steden, drie colleges en nadrukkelijk ook drie raden jarenlang in dit dossier hebben geacteerd.’ In zijn nawoord noemt de Rekenkamer Maastricht het college ‘terughoudend’ in het onderschrijven van zijn conclusies en aanbevelingen en vindt dat het met 'stevige toonzetting' ingaat op de onderbouwing van de volgens het college op onderdelen onvoldoende conclusies. Ook stelt de rekenkamer dat in de reactie van het college onderbelicht blijft welke concrete, aanvullende, lessen het college zelf trekt uit de casus SSC-ZL en het emailonderzoek.