‘Vermogen ABP gaat nooit op’

Volop in kas voor indexering ambtenarenpensioen

Bejaarden die in de luren worden gelegd zijn gewild nieuws. Kijkers en lezers delen dezelfde emoties over een babbel- of bloedpriktruc: deernis (‘die arme ouwetjes’), afschuw (‘hoe durf je’), leedvermaak (‘hoe dom kun je zijn’). Een traan voor de camera, een snik op de radio, een triest verhaal in de krant. ‘Maar als 800.000 gepensioneerden door de Staat via het ABP, het op één na grootste pensioenfonds in de wereld, jaar in, jaar uit met een rekentruc worden bestolen, dan kraait er geen haan naar’, zegt de algemeen directeur van Pensioenverlies Rob de Brouwer (74) in zijn Bossche huiskamer.

Die huiskamer verklaart wellicht waarom pensionado’s die door de Staat worden ‘bestolen’ op weinig aandacht en al helemaal niet op compassie kunnen rekenen. ‘Want kijk eens om je heen, heb ik het slecht?’, zegt De Brouwer. ‘Ik ga helemaal niet ontkennen dat de Nederlandse gepensioneerde de rijkste gepensioneerde van misschien wel de hele wereld is. Dat komt omdat we een heel goed pensioensysteem hebben. Iedereen die vijftig jaar in Nederland heeft gewoond, krijgt 100 procent aow. Daarboven bouwen mensen in loondienst een tweede pijler op. Wij kunnen het leven dat we hadden voor ons pensioen voortzetten. En weet je wat? Dat was ook expliciet de doelstelling en dat is ook in ons nationale belang.’

Pensionado De Brouwer krijgt al bijna tien jaar lang 70 procent van zijn laatste salaris. ‘Dat pensioen is nooit geïndexeerd. De gemiddelde gepensioneerde bij het ABP is de afgelopen tien jaar daardoor maximaal 15.000 euro misgelopen. Dat geld is niet uitgekeerd omdat het er al die jaren niet was, maar omdat de rekenregels van De Nederlandsche Bank dat verbieden. Volkomen onterecht. Er heerst een door De Nederlandsche Bank gevoed angstdenkbeeld, en je ziet dat politici en journalisten daar intrappen, dat er onvoldoende pensioengeld is. Want zegt Klaas Knot niet dat er niet genoeg geld is? En dan moet ik in kleine zaaltjes uitleggen dat de president van De Nederlandsche Bank ongelijk heeft. Ons pensioenstelsel staat als een huis. Ook de vergrijzing is geen probleem voor de aow of het aanvullend pensioen.’

Geen cent
Pensioenfondsen moeten van De Nederlandsche Bank doen alsof ze arm zijn, maar dat zijn ze allerminst, benadrukt hij. ‘De voorzitter van het ABP Corien Wortmann zegt het ook. Het vermogen is in tien jaar tijd verdubbeld, maar de deelnemers hebben er geen cent van gekregen, zei ze in De Telegraaf. Welke berekening je ook maakt: ons pensioenvermogen gaat nooit meer op. Het is schandelijk om te beweren dat jongeren over vijftig jaar een lege pot vinden. Als je 1 procent rendement maakt op de totale pensioenpot in Nederland, dan komt er elk jaar tussen nu en Sint Juttemis meer geld binnen in de vorm van premie en rendement dan eruit gaat aan pensioenuitkeringen.’ En toch dreigen er vanaf volgend jaar pensioenkortingen.

Premier Rutte (‘misschien wel de beste premier die we na de oorlog hebben gehad’) doet mee aan het doemdenken. ‘Die zegt bij de Algemene Beschouwingen dat de vermogens van de pensioenfondsen zijn verdubbeld, maar dat de verplichtingen zijn verdrievoudigd. Dus: kortingen op pensioenen kunnen niet worden uitgesloten.’

Rutte zit er finaal naast, meent de voorzitter van de Vereniging van Oud Hoogovens Medewerkers en algemeen directeur van Pensioenverlies. ‘Hij weet echt niet waar-ie het over heeft. En dat zie je bij veel politici. Rutte is historicus; hij heeft weinig verstand van de werking van ons pensioensysteem. De verplichtingen zijn niet verdrievoudigd, ze zijn ook niet verdubbeld, ze zijn onveranderd. Wat had Rutte moeten zeggen? Hij had moeten zeggen dat het vermogen weliswaar is verdubbeld, maar dat de contante waarde van de verplichtingen is verdrievoudigd. Dat is heel wat anders.’ En daarmee haken politici af, en de meeste journalisten ook. ‘En Rutte weet waarschijnlijk ook niet wat contante waarde is’, lacht De Brouwer.

Apekool
Omdat journalisten dezelfde aanleg voor rekenen hebben als politici, gebruikt Rob de Brouwer graag het voorbeeld van zijn eenjarige kleinzoon. ‘Als de rijlessen die ik hem op zijn achttiende cadeau wil geven 3.000 euro kosten, wat moet ik dan nú opzij leggen? Dát bedrag is de contante waarde. Als de rente daalt van 4 procent naar bijna 0, dan gaat het bedrag dat ik nú opzij moet leggen van 1.500 euro naar 3.000 euro. De contante waarde is verdubbeld maar het werkelijk benodigde bedrag is hetzelfde gebleven. Zo werkt het ook met pensioenen. Hoeveel moeten we nú hebben om over 20 of 40 jaar pensioenen te kunnen betalen? Het ABP gaat bij het vaststellen van de premie uit van een jaarlijks rendement van 2,8 procent. Dat is niet veel, want ze maken 6,6 procent.

Uit een paar jaar geleden gepubliceerde studie blijkt dat het rendement eeuwenlang gemiddeld 4 tot 5 procent is. Maar goed, als je de 2,8 procent aanhoudt die is ingebouwd in de pensioenpremie, dan zou de dekkingsgraad van het ABP 130 procent zijn. En dan is er niets aan de hand. Maar in opdracht van De Nederlandsche Bank moeten de pensioenenfondsen de surrealistische rekenrente van 0,5 procent hanteren. Beleggingsrendementen tellen niet mee. En dan is er wel wat aan de hand. Het dekkingspercentage tuimelt naar 91 procent, omdat de Staat het verschil tussen een dekkingsgraad van 91 en 130 procent, zo’n 600 miljard euro, wegtovert.’

Maar de gevestigde orde in Den Haag verroert zich niet. ‘Ze luisteren braaf naar wat Klaas Knot ze influistert’, zegt De Brouwer. Vreemd eigenlijk, politici die de kiezers geen plezier willen doen met een geïndexeerd pensioen. ‘Ik geloof niet in complotten, maar er zit wel een gedachte achter die houding’, zegt De Brouwer. ‘Die gedachte is dat een pensioenfonds achterhaald is. Pensioenfondsen zijn stichtingen. Dat is raar. Er zijn geen aandelen, er wordt geen dividend uitgekeerd. Maar het gaat wel om enorme bedragen. Het ABP heeft op dit moment 459 miljard euro aan belegde middelen. Zou het niet beter zijn om al die pensioenproducten over te hevelen naar verzekeringsmaatschappijen en banken? Zij zijn daar toch veel beter op ingespeeld? Het pensioen is een optie op een toekomstige uitkering; het is een financieel product. En opties zijn vrij verhandelbaar. Dat is goudgerande apekool, het pensioen is geen optie, maar zeker bij de VVD en ook wel bij D66 leeft dat idee.’ Het aparte is dat het ABP zelfs met een rekenrente van 0 procent de pensioenen zou kunnen indexeren, als de Nederlandse Staat niet tientallen miljarden uit de ABP-pot had gegraaid. ‘Een hele generatie is bestolen’, zegt De Brouwer. ‘Tijdens de kabinetten Kok en Lubbers heeft de Staat als werkgever te weinig premie afgedragen aan het ABP. De economie verkeerde in zwaar weer, de overheidsschuld was groot.

De Staat moest als werkgever 21,5 procent van de pensioengrondslag van ambtenaren afdragen aan het ABP, maar dat werd 8,3 procent. De zogenoemde uitnamewetten maakten dat mogelijk. Je kunt ze ook jatwetten noemen. Het gevolg van dat snoepen uit de pensioenpot was dat het ABP tussen 1982 en 1994 zo’n 33 miljard gulden misliep. Als je dat omrekent naar euro’s, kom je op 80 miljard euro in 2019. Daarmee zou het ABP boven de wettelijke dekkingsgraad van 110 procent zitten waarbij geïndexeerd mag worden.’ Aan de rekenregels die De Nederlandsche Bank alle pensioenfondsen oplegt valt niets te doen, heeft De Brouwer de afgelopen jaren gemerkt. ‘Het is alsof je met een voetbal tegen een oefenmuurtje staat te hengsten. Je krijgt die bal iedere keer terug.’ Maar met het ‘pensioengat’ van het ABP is dat anders, denkt Rob de Brouwer.

Reclamecampagne
Om de Staat te dwingen om met die miljarden over te brug te komen, richtte De Brouwer met wat lotgenoten de Vereniging Pensioenverlies op. Daar zijn nu iets meer dan 3.000 (ex)ambtenaren lid van. Dat is te weinig om de rechtszaak te financieren die Pensioenverlies tegen de Nederlandse staat gaat beginnen. Allereerst omdat die leden te weinig geld in het laadje brengen (het lidmaatschap kost eenmalig 25 euro) voor een zaak die een miljoen euro gaat kosten, maar ook omdat de bestuursrechter kijkt naar het aantal belanghebbenden. ‘We moeten 100.000 leden hebben om sterk te staan’, zegt hij.

Pensioenverlies start deze maand daarom een heuse reclamecampagne op de beeldbuis. Als het goed is, was de eerste spot te zien op de avond van het onderwijzersprotest in Den Haag. De Brouwer: ‘Het reclamebureau begrijpt niet dat van de 2,8 miljoen bij het ABP aangesloten mensen er maar 3.000 lid zijn van Pensioenverlies. We hebben gezegd: “Als jullie er 100.000 van maken, dan betalen we de reclamecampagne.”’

Jonge ambtenaren zouden zich zeker bij de vereniging moeten aansluiten, vindt De Brouwer. ‘Want ook hún pensioen wordt niet geïndexeerd en misschien gekort. Vroeger hadden wij een eindloonregeling. We hebben nu een middelloonregeling. Als de opgebouwde rechten niet worden geïndexeerd, dan haal je ook die middelloonregeling niet en wordt het een beginloonregeling. Een niet geïndexeerd pensioen is daarom een slecht pensioen.’ De Brouwer rekent er niet op dat de Nederlandse bestuursrechter de Staat gaat veroordelen tot het terugbetalen van miljarden aan het ABP. ‘Hij gaat die uitnamewetten niet toetsen, en ook niet de besluiten rond de privatisering van het ABP. Dat kan niet in Nederland. Maar ze kunnen wél worden getoetst aan internationale verdragen. Dat betekent dat we naar Luxemburg of Straatsburg moeten om ons te beroepen op het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden en het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie.

Daar staan twee dingen in die essentieel zijn voor deze procedure, want anders zouden we er niet aan zijn begonnen. Allereerst het antidiscriminatiebeginsel. Geld dat bestemd was voor ABP-ers is door de Staat onthouden aan het ABP en daarmee hebben ambtenaren, onderwijzers en militairen grotere offers gebracht dan andere beroepsgroepen. En dan het eigendomsrecht. Je mag in het algemeen belang onteigenen, maar dat mag niet zonder compensatie. De compensatie voor het snoepen uit de pensioenpot was de belofte dat het pensioen bij het ABP gegarandeerd welvaartsvast zou blijven. De Staat heeft die belofte gebroken.’

CV
Rob de Brouwer (Tilburg, 1945) studeerde economie in Rotterdam. Hij werkte bij het ministerie van Economische Zaken en was directeur Economische Zaken bij de provincie Noord-Brabant. Hij bekleedde directiefuncties bij Hoogovens/ Corus in IJmuiden. De Brouwer werd na zijn pensionering voorzitter van de Vereniging van Oud-Hoogovensmedewerkers, en was bestuurslid van de Koepel van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden en voorzitter van de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen. De Brouwer is woordvoerder en algemeen directeur van Pensioenverlies B.V. Rob de Brouwer was in 2017 kandidaat van 50PLUS bij de Tweede Kamerverkiezingen en in 2019 stond hij op de lijst voor de Eerste Kamer. De Brouwer is auteur van het in 2017 verschenen boek ‘21 Mythes en onwaarheden over ons pensioen.’