Jaartje het veld in

Via VNG Connect maken gemeenteambtenaren tijdelijk kennis met de VNG en verkassen VNG-medewerkers naar de gemeente.  Ervaring uitwisselen is het doel. ‘We leken wel een wetenschappelijke instelling, nu doen we het veel projectmatiger.’

‘De VNG is niet vóór, maar ván de gemeente’, benadrukt Kees Jan de Vet, lid van de directieraad van de VNG. Te lang lag de focus van de VNG op ‘Den Haag’, stond de gemeentekoepel op te grote afstand van gemeenten en was de VNG te institutioneel, erkent De Vet. ‘We willen minder op het parlement en meer op de gemeente gaan lijken.’ 

De beweging om te vernieuwen is op verschillende manieren ingezet. Zoals de ‘DR on tour’, waarbij leden van de VNG-directieraad elke dinsdag ergens in het land aanschuiven bij een collegevergadering. De Vet: ‘Aan zo’n collegetafel horen we direct waar gemeenten tegenaan lopen. De vraagstukken van gemeenten zijn onze vraagstukken.’ Zo krijgen de DR-leden ook slimme, lokale oplossingen mee waar andere gemeenten die met hetzelfde probleem kampen van kunnen profiteren.

In het kader van de vernieuwing wordt ook in toenemende mate gebruik gemaakt van bestuurders uit gemeenten. Met hun  specifieke kennis en kunde op zak kunnen ze namens alle gemeenten veel beter met het rijk onderhandelen dan een VNG’er die niet van de hoed en de rand weet.

Om al die in gemeenten aanwezige expertise beter te benutten én te verspreiden, wil de VNG zich als het ware transformeren in een makelaar van kennis. De Vet: ‘We willen de taal van gemeenten beter spreken en meer schakelen met bestuurders over hetgeen er in het land en in Den Haag speelt.’

In dat licht past ook een andere loot aan de vernieuwingsboom: VNG Connect.  VNG-medewerkers werken tijdelijk bij gemeenten, en ambtenaren van gemeenten gaan een tijdje bij de VNG aan de slag. De Vet: ‘Door deze uitwisseling leren we als VNG de dagelijkse gemeentepraktijk nog beter kennen en begrijpen.’ En ook andersom: ambtenaren van gemeenten zien van dichtbij hoe de VNG werkt, hoe zij tot een standpunt komt en hoe zij de lobby naar de Tweede Kamer voert.

Inmiddels doen 31 gemeenten mee. Redelijk verspreid over het land en van middelgroot tot groot. Als er vacatures in die gemeenten intern worden opengesteld, mogen VNG’ers solliciteren. En als de VNG een plekje heeft, kunnen ambtenaren uit die gemeenten meedingen. Het gaat doorgaans om tijdelijke dienstverbanden van een jaar, maar korter of iets langer kan ook. De VNG’ers worden gedetacheerd, de gemeentelijke ambtenaren in principe ook, maar dat kan per gemeente verschillen. Gezien de vrijwel stilstaande arbeidsmarkt is dit een veilige manier om eens elders rond te snuffelen. Daarnaast ‘geven we hiermee het meedenkend vermogen van gemeenten een impuls’, vindt De Vet.

Bescheiden
Sinds de start is een ‘bescheiden aantal’ VNG’ers bij gemeenten aan de slag gegaan. Vijf om precies te zijn. Dat aantal mag omhoog, vindt De Vet, ‘maar het gaat nu vooral om de beweging die in gang is gezet.’ De uitwisseling is meer dan even stuivertje wisselen, benadrukt hij. Het is een onderdeel van de cultuuromslag die de VNG aan het maken is. ‘In het verleden hadden we medewerkers die bij wijze van spreken met een dossier waren getrouwd. Soms leken we wel een wetenschappelijke instelling. We werken nu veel projectmatiger. We zijn niet meer zo zeer dossier georiënteerd, maar werken op basis van prioriteiten.’ Die worden jaarlijks door de VNG-leden, tijdens de Algemene Ledenvergadering vastgesteld.

Andersom zijn enkele tientallen gemeenteambtenaren het afgelopen pilotjaar van VNG Connect bij de gemeentekoepel aan de slag gegaan. Zoals een senior adviseur van de directie strategie en beleid van de gemeente Amsterdam bij de afdeling Werk en Inkomen, een teammanager van de gemeente Den Haag bij het Expertisecentrum Toezicht en Handhaving Kinderopvang en een medewerker communicatie van de gemeente Gouda als persvoorlichter. ‘Er is veel belangstelling voor werken bij de VNG’, stelt VNG-directiesecretaris Philip van Veller.

De VNG heeft het afgelopen jaar ook meer vacatures voor gemeenten opengesteld dan gemeenten de poorten voor VNG’ers openzetten. De doelstellingen voor deelname van beide partijen zijn verschillend, stelt Van Veller. Voor de VNG is een van doelen het (verenigings)werk in coproductie met haar leden uit te voeren en daardoor de dagelijkse praktijk van de gemeenten nog beter te kennen en te begrijpen. VNG Connect is daartoe een van de instrumenten. ‘Voor gemeenten is mobiliteit een belangrijk doel’, weet Veller.

De Haarlemmermeerse ambtenaar Maarten Treep is een van de ambtenaren die tijdelijk bij de VNG is gestationeerd. In Haarlemmermeer was hij bestuursadviseur en persoonlijk ondersteuner van burgemeester Weterings. ‘Dat deed ik zes jaar en ik zat weleens te denken wat mijn volgende stap zou kunnen zijn, wat ik leuk en interessant zou vinden. Mijn burgemeester was actief in VNG-commissies en ik heb daar tijdens mijn werk dus wel het een en ander van meegekregen.’

Snijvlak
Dat de VNG werkt op het snijvlak van rijk en gemeenten was voor Treep een van de overwegingen om voor een half jaar naar de VNG te verkassen. ‘Ik zag het als een uitgelezen kans om via deze tijdelijke functie veilig rond te kijken.’

Na een succesvolle sollicitatie kon hij vanaf 1 februari voor zes maanden aan de slag als senior beleidsmedewerker bestuurszaken op het bestuursbureau van de VNG. ‘Ik hou me bezig met de advisering en ondersteuning van het VNG-bestuur en de directie.’ Voor VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma schift hij de vele uitnodigingen die zij uit het land krijgt en coördineert hij vervolgens de inhoudelijke advisering van de geaccepteerde ‘optredens’. Treep: ‘Ik kijk daarbij ook of iets echt bij haar past.’ Daarnaast is hij nu als secretaris druk bezig met de voorbereiding van het VNG-jaarcongres.

De tijdelijke job bevalt hem goed. ‘Ik werk hier op een heel centrale plek en krijg daardoor veel mee. De VNG doet meer dan ik al wist. Nog steeds krijg ik veel kritische geluiden uit mijn omgeving te horen. De VNG staat er niet overal goed op. Een deel van de scepsis kan ik wegnemen nu ik er zelf een tijdje rondloop. Veel gemeenten weten niet wat er allemaal aan kennis en dienst­verlening in huis is. Ik vind dat de VNG daar richting haar leden veel meer aan moet doen. Wat ik opmerkelijk vind, is dat bij de VNG weinig mensen werken met gemeentelijke ervaring.’

Dat stelt ook De Vet. Veel VNG’ers gaan direct vanuit hun opleiding hier aan de slag, maar hebben als het ware nog nooit met de voeten in de klei gestaan. Een belangrijk verschil met zijn werk bij de gemeente is de schaal waarop moet worden geadviseerd, vertelt Treep. ‘Bij een gemeente adviseer je de raad en het college. Hier bij de VNG werk je voor 408 gemeenten.’ Behoorlijk wat kikkers dus om in de kruiwagen te houden.

Het uitwisselingsprogramma VNG Connect vindt Treep een goed initiatief, mede om begrip voor elkaars positie te krijgen en te weten hoe de hazen lopen in een gemeentehuis, welke onderwerpen gevoelig liggen. ‘Het is belangrijk hoe thema’s het beste bij colleges onder de aandacht kunnen worden gebracht.’ Bij standpuntbepaling, advisering en ledenbrieven vanuit de VNG richting gemeenten kan en moet daar rekening mee worden gehouden, stelt Treep. De relatie tussen de verschillende ‘bloedgroepen’ moet beter, vindt hij. De VNG is er voor en van alle gemeenten, groot en klein, landelijk en stedelijk. Toch zit er tussen de G4, de G32 en de plattelandsgemeenten nog wel eens wat spanning. ‘De VNG is gestart met een traject om meer begrip tussen de verschillende bloedgroepen te krijgen en samenwerking te bevorderen. Dat is goed.’