Ook VNG wil geen ‘onbegrensde rol’ cdk

De VNG vindt het geen goed idee dat de commissaris van de koning bij integriteitsproblemen besloten vergaderingen bij kan wonen en kennis kan nemen van alle bescheiden van het gemeentebestuur, zoals minister Knops voorstelt. Dit zou diep ingrijpen op de autonomie van gemeenten.

Andere bestuurlijke verhouding
De nieuwe instrumenten voor de commissaris zouden nodig zijn wanneer de burgemeester wordt belemmerd in het handelen naar zijn plicht om de bestuurlijke integriteit te bevorderen of zelfs de grip hierop verliest. Het wetsvoorstel zou volgens de VNG leiden tot een andere verhouding tussen gemeenteraad, burgemeester en cdk. ‘De prominentere rol van de commissaris van de koning zou volgens ons te onbegrensd en ongeclausuleerd worden. Bovendien vinden wij het niet passen bij de staatsrechtelijke verhoudingen als de commissaris van de koning zich in besloten vergaderingen door iemand anders zou kunnen laten vertegenwoordigen.’

Griffiers
Eerder liet de Vereniging van Griffiers al weten tegen deze extra bevoegdheden voor de commissaris van de koning in de Wet bevorderen integriteit en functioneren openbaar bestuur te zijn. Zij vinden het ook een ‘aantasting van de lokale autonomie’ en vragen zich af wat de rol van de commissaris dan zou zijn bij zo’n vergadering. ‘Hij mag niet meestemmen en als het gaat om het adviseren dan zijn daarvoor geëigende andere wegen. De commissaris kan immers de fractievoorzitters uitnodigen bij hem op het provinciehuis of een bijeenkomst beleggen op het gemeentehuis.’ Ook vragen zij zich af waarom de minister dan niet dezelfde rol zou kunnen bekleden ten aanzien van de provincies.

Disproportioneel
De VNG leest liever in het wetsvoorstel dat de cdk bij verstoorde bestuurlijke verhoudingen alleen in laatste instantie (ultimum remedium) kan interveniëren. De vereniging noemt de onbegrensde informatiebevoegdheid bij verstoorde bestuurlijke verhoudingen ‘disproportioneel’. ‘Indien u ondanks onze bezwaren hieraan vasthoudt, dient de noodzaak tot het verstrekken van onbegrensde informatie bij verstoorde bestuurlijke verhoudingen zelfstandig gemotiveerd te worden.’ Ook wijst de VNG erop dat in het wetsvoorstel nog een procedure ontbreekt waarmee de cdk zich tot de gemeente kan wenden. ‘Volgens ons zou de cdk besloten vergaderingen alleen op verzoek van de burgemeester moeten kunnen bijwonen, tenzij de integriteit van de burgemeester zelf ter discussie staat.’

Recht op informatie 'fundamenteel'
Verder is de VNG kritisch op het voorstel dat een raadslid bij schending van de geheimhoudingsplicht maximaal drie maanden van alle geheime informatie kan worden uitgesloten. ‘Wij onderkennen de behoefte aan een maatregel met preventieve en repressieve werking. Tegelijkertijd zijn het recht op informatie en gelijke beschikbaarheid van informatie fundamenteel voor een raadslid.’ De bestaande sanctie in het Wetboek van Strafrecht noemt de VNG ‘gepast’. ‘Ook vinden wij het politiek gevoelig als de raad over de sanctie voor een individueel raadslid moet beslissen.’ Wel positief is de VNG over het vervallen van de bekrachtiging door de raad van informatie waarop geheimhouding is gelegd en de eenvoudiger manier om geheimhouding op informatie te leggen.

Raadsleden die bij samenwerkingsverband werken
De voorgestelde wijziging over de positie van raadsleden die werken bij een samenwerkingsverband waarin de betreffende gemeente deelneemt vindt de VNG nog niet duidelijk genoeg. Weliswaar is de VNG het eens met de bedoeling om de situatie niet meer in artikel 13 (onverenigbare functies), maar in artikel 15 (verboden handelingen) onder te brengen, want er moet dan puur sprake zijn van feitelijke handelingen waaruit belangenverstrengeling blijkt. Maar de VNG begrijpt niet waarom artikel 13, lid 1, dan helemaal wordt geschrapt. ‘Het gevolg hiervan zou zijn dat elke ambtenaar van een gemeente ook raadslid van die gemeente kan worden. Dat lijkt ons niet de bedoeling.’

Raadslid maakt eigen afweging
Ook vindt de VNG dat een raadslid niet op voorhand kan worden verboden om deel te nemen aan een beraadslaging en een stemming, want op grond van artikel 27 van de Gemeentewet stemt een raadslid ‘zonder last’. ‘Het raadslid maakt zelf de afweging of deelname aan een beraadslaging en stemming hem of haar in conflict brengt met de eigen integriteit.’ In de visie van de VNG kan de gemeenteraad hier ‘vooral preventief werken’. Als het op stemming aankomt, waarschuwt de gemeenteraad of de raadsvoorzitter ervoor dat het te nemen besluit aanvechtbaar kan zijn bij de bestuursrechter of bij de Kroon in het kader van vernietiging. ‘De gemeenteraad dient er als collectief alert op te zijn dat raadsleden die een persoonlijk belang hebben, de besluitvorming kunnen beïnvloeden.’

VOG moet 'gratis' zijn
Tot slot is de VNG het eens met een verplichte VOG voor wethouders. De Vereniging van Griffiers was hier nog behoorlijk kritisch op. Zij zien de verplichting als ‘een beperking van het passieve kiesrecht’ en waarschuwden voor de ‘schijn van integriteit’, want in de praktijk zullen kandidaat-wethouders zonder VOG niet worden benoemd en zal de redenering zijn dat kandidaten met VOG ‘dus integer’ zijn. De VNG is voor de verplichting van de VOG voor kandidaat-wethouders, maar wil dat deze geen vereiste is voor hun benoeming. Dat moet een politieke afweging blijven. Ook moet de verplichte VOG elk half jaar opnieuw worden aangevraagd en wel gratis. Wel waarschuwt de VNG om na de verkiezingen voldoende capaciteit in huis te hebben om de aanvragen tijdig af te handelen. Ze voorziet complicaties bij gemeentelijke herindelingen, gezien de korte tijd tussen verkiezing, coalitievorming en benoeming.