Dromen in Hollands Kroon: afschaffen gemeenteraad

Hollands Kroon loopt voorop in de wijze waarop het werk in het gemeentehuis is georganiseerd. Maar het besturen gaat nog via de oude structuren. Plannen voor vernieuwing zijn er genoeg. ‘Uiteindelijk wordt misschien zelfs de gemeenteraad overbodig.’ 

DIt verhaal is onderdeel van een serie die Binnenlands Bestuur brengt over veranderingen die gemeenten ondergaan, gerelateerd aan de gemeente Hollands Kroon.

‘De meest vooruitstrevende gemeente van Nederland.’ Zo omschrijft Microsoft Hollands Kroon in een promotiefilmpje dat te vinden is op YouTube. Tal van andere overheidsorganisaties komen langs in Noord-Holland om te kijken hoe het er in de praktijk aan toegaat bij deze ‘voorbeeldgemeente’. Dat schept verwachtingen, ook bij raadsleden. Want een gemeente die zo ambitieus is, die moet toch ook voorop lopen met bestuurlijke vernieuwing?

Oude structuur
Dat valt tegen, vinden vooral de oppositiepartijen in de gemeenteraad. ‘We zijn er goed in om van de daken te schreeuwen hoe vernieuwend we zijn, maar in de praktijk blijkt daar weinig van’, zegt Jan Eichhorn, gemeenteraadslid namens GroenLinks. ‘Het coalitieakkoord is helemaal dichtgetimmerd en door collegepartijen wordt er samengespannen met wethouders. Het dualisme is in Hollands Kroon nooit ingevoerd.’ PvdA-fractievoorzitter Sylvia Buczynski sluit zich aan bij die kritiek. ‘Het college heeft nog steeds de touwtjes stevig in handen, de wethouders zitten vast in de oude structuur.’

De bestuurscultuur binnen de gemeente omschrijven oppositiepartijen als gesloten. De eerste stappen naar een nieuwe bestuursstijl zijn intussen wel gezet. De raadscommissies zijn afgeschaft, omdat daar te gedetailleerd over onderwerpen werd gesproken. Als het aan gemeentesecretaris Arthur Cremers ligt, komen gemeenteraden in Nederland in de toekomst nog maar vier keer per jaar bijeen. ‘Dat betekent niet dat raadsleden de rest van het jaar niets te doen hebben. Integendeel, ze houden meer tijd over om de straat op te gaan en te horen wat er speelt in de samenleving.’

Flexwerkplekken
Wethouder en locoburgemeester Theo Meskers (VVD) staat juist een klassieke stijl van besturen voor. Want het is leuk hoor, dat medewerkers, gemeenteraadsleden en inwoners meer invloed krijgen, maar uiteindelijk is hij verantwoordelijk voor het beleid. ‘En ik word er politiek op afgerekend als er iets verkeerd gaat’, zegt hij in het bestuurscentrum.

Dat bestuurscentrum is op achthonderd meter gevestigd van het ‘Kroondomein’, waar vrijwel alle medewerkers van de gemeente flexwerkplekken hebben. Hiermee is er ook een fysieke scheiding tussen het politieke bestuur en de ambtelijke organisatie. Net als het Kroondomein is het bestuurscentrum modern ingericht; de burgemeester en wethouders hebben geen eigen kamer meer en er zijn verschillende ruimtes om te vergaderen, presentaties te geven of te telefoneren. Niet alleen het college, maar ook de raad kan daar altijd – overdag en ’s avonds’ – gebruik van maken.

Meskers vertelt dat hij steeds meer uit handen geeft aan ambtenaren, al vindt hij dat soms wel lastig. ‘Het is elke keer zoeken naar de balans, want je komt toch aan het DNA van het openbaar bestuur. Als eindverantwoordelijke wil je op een gegeven moment gewoon weten wat er speelt binnen je eigen organisatie.’

Minder bestuurders
Wat Meskers betreft vindt de vernieuwing vooral binnen de ambtelijke organisatie van Hollands Kroon plaats en niet binnen de politiek. ‘Je kan niet alles aan de raad overlaten, want daar zitten de experts niet.’ Proefballonnen over bestuurlijke vernieuwing zijn er volop. Zo vindt wethouder Meskers het een interessant experiment om het aantal raadsleden te halveren, maar hun honorarium te verdubbelen. ‘Hierdoor kunnen raadsleden meer tijd nemen om zich in de materie te verdiepen. Dat komt de besluitvorming ten goede.’ Raadslid Pankras zou juist graag zien dat het aantal wethouders (nu nog vier) de komende jaren wordt gehalveerd. ‘Omdat de ambtenaren en raadsleden meer te zeggen krijgen, is er simpelweg minder werk voor de wethouders. Dan kun je ook met minder bestuurders toe.’

Gemeenteraad overbodig
Vrijwel iedereen in Hollands Kroon is het erover eens dat de politiek de komende jaren een stapje terug moet doen om meer ruimte te bieden aan de inwoners. Sommigen willen tijdens een overgangsfase meer macht aan de raad toebedelen, anderen slaan de politiek liever meteen zoveel mogelijk over. Net als gemeentesecretaris Cremers zit coalitiepartij LADA in het laatste kamp. De lokale partij pleit al geruime tijd voor een ‘referendumverordening’, maar krijgt daar volgens fractievoorzitter Henk van Gameren nauwelijks steun voor. Hij is ervan overtuigd dat burgers willen en kunnen beslissen over hun eigen woonomgeving. ‘Uiteindelijk wordt misschien zelfs de gemeenteraad overbodig.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 8 van deze week (inlog)