Nieuw vakmanschap nodig voor lokale ambtenaar

Het oprichten van eigen ‘academies’ voor scholing van ambtenaren is een trend in gemeenteland, net zoals kortlopende trajecten met specifieke leerdoelen en competenties.

Kennis in lokale context
In deze opleidingstrajecten wordt kennis ‘van binnen’ en ‘van buiten’ gecombineerd en afgestemd op de lokale context. Dat zegt Karin Geuijen, docent Publiek Management aan de Universiteit van Utrecht. Samen met haar collega’s Harmen Binnema en Mirko Noordegraaf deed ze onderzoek naar ambtelijke professionaliteit in een tijdperk van verandering, in Amsterdam, Apeldoorn en Hattem. Ontwikkelingen als decentralisatie, bezuinigingen, taken afstoten, kerntakendiscussies, organisatieverandering en versplintering van het politieke landschap hebben grote gevolgen voor hoe lokale ambtenaren in de gemeentelijke organisatie en daarbuiten functioneren.
 

Nieuw vakmanschap

Ambtenaren moeten tegelijk ondernemend, omgevingssensitief, presterend, samenwerkend, ondersteunend, strategisch en vooral verbindend zijn. Als gevolg daarvan moeten gemeenteambtenaren zich een nieuw vakmanschap eigen maken. ‘Leren loslaten, en samenwerken over verschillende soorten grenzen heen. Dat is niet eenvoudig als je het al heel lang op een andere manier hebt gedaan,’ zegt Geuijen. 
 

Tegenstrijdige eisen

Volgens haar ontstaat spanning vooral als ambtenaren  geconfronteerd worden met verschillende vormen van overheidssturing op één en hetzelfde moment. De klassieke, hiërarchische overheidsrol (public administration: topdown georganiseerd, sterk accent op procedures, aanbodgericht, rechtstatelijk, voorspelbaar), de bedrijfsmatige (new public management: marktlogica, efficiëntie, klant- en prestatiegerichtheid, outputgestuurd, zwaar accent op verantwoording en controle achteraf) en de netwerksamenwerking (governance: horizontale samenwerking, co-creatie, participatie van burgers en maatschappelijk middenveld). ‘In de praktijk zien we deze modellen tegelijkertijd bestaan, wat soms leidt tot tegenstrijdige eisen,’ aldus Geuijen. 'Als ambtenaren ondernemend moeten zijn betekent dat risico nemen. Als ze tegelijkertijd politiek sensitief moeten zijn - de wethouder uit de wind moeten houden - dan verhoudt zich dat in bepaalde situaties lastig met elkaar.'

Intervisiegroepen

De Utrechtse bestuurskundige is voorstander van multidisciplinaire, gemêleerde klasjes, vergelijkbaar met intervisiegroepen. Liefst niet alleen met gemeenteambtenaren, maar ook met samenwerkingspartners uit bedrijfsleven, maatschappelijke instellingen en groepen cliënten en andere burgers.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 6, 28 maart 2014