Montfoort en IJsselstein weer ieder voor zich

Montfoort en IJsselstein maken zich op voor een nieuwe start na de mislukte ambtelijke fusie, die vier jaar heeft geduurd. Van één organisatie gaat het weer naar twee.

Deze maand hebben beide gemeenten de inrichting van hun nieuwe organisaties voltooid met als spannend sluitstuk de verdeling van de poppetjes. Een onafhankelijke plaatsingscommissie heeft deze taak op zich genomen. Medewerkers konden hun voorkeur uitspreken voor een van beide gemeenten.

Vacatures
Opvallende uitkomst is dat relatief veel medewerkers voor het kleinere Montfoort hebben gekozen. ‘Wij kiezen voor generalisten die snel kunnen schakelen en op meer plekken inzetbaar zijn. Dat spreekt de moderne ambtenaar aan’, aldus gemeentesecretaris Marc van der Veer. Niettemin heeft ook Montfoort nog negen vacatures te vervullen tegenover de 22 van IJsselstein op een totale formatie van 70 tegenover 140 fte. ‘Zo groot is dat verschil dus niet’, reageert Erik Luchtenburg, gemeentesecretaris van IJsselstein. ‘Er zijn medewerkers die expliciet voor Montfoort hebben gekozen, maar dat geldt zeker ook andersom.’ ‘Maar laten we er geen wedstrijd van maken’, zegt Petra van Hartskamp, sinds januari 2016 burgemeester van Montfoort.

Bestuurlijk onverantwoord
De burgemeester was onaangenaam verrast over de opzegging van de gemeenschappelijke regeling Utrechtse Waarden (UW) door IJsselstein, december vorig jaar. ‘Er waren problemen, maar uit verschillende onderzoeken bleek dat verbeteringen mogelijk waren. Ik vond het geen logisch besluit van de gemeenteraad van IJsselstein om te stoppen en zelfs bestuurlijk onverantwoord. We hadden wel behoefte aan duidelijkheid, al had ik liever een andere duidelijkheid gehad.’

Erik Luchtenburg (IJsselstein) was ook verrast over het besluit van zijn eigen gemeenteraad. ‘Toen ik in september 2017 aantrad, ging ik er nog vanuit dat we samen door konden. Ik schatte de kans op een breuk op 50 procent. Ik heb tot het einde mijn best gedaan om de samenwerking te redden.' Toen de kogel door de kerk was, moesten beide gemeenten snel omschakelen.

Luchtenburg: ‘Een bestuurlijk besluit aanvechten is geen optie. We hebben in de gezamenlijke stuurgroep van UW meteen gezegd: het moet binnen een jaar rond zijn. Als het lang doorsuddert, lopen mensen weg. Lange onzekerheid is erger dan een harde boodschap.’

Vechtscheiding
De financiële afwikkeling verliep aanmerkelijk minder soepel dan de ontvlechting. Om een vechtscheiding te voorkomen, kwam de Utrechtse commissaris van de koning met Bas Eenhoorn als mediator op de proppen. Diens ‘Salomonsoordeel’ is inmiddels door beide gemeentebesturen aanvaard. Daarbij moeten ze hun wederzijdse claims opgeven en krijgt Montfoort als kwetsbaarste partij extra ondersteuning bij de opbouw van de nieuwe organisatie.

Beide gemeenten kozen ervoor een regiegemeente te blijven. Daarna inventariseerden ze samen wat er concreet nodig was om tot ontvlechting te komen, zoals contracten die moesten worden ontbonden en kwetsbaarheden rond ict. Na de zomer maakten ze elk apart hun inrichtingsplan met de personele invulling. Het aantal formatieplaatsen daalt iets. Van de 219 fte gaan er 140 naar IJsselstein en 70 naar Montfoort. Voor enkele taken die moeilijk te ontvlechten zijn, zoals ict en archief, sluit Montfoort een samenwerkingsovereenkomst met IJsselstein. Maar tijdens de raadsvergadering van 10 december zei wethouder Ivo ten Hagen van Montfoort hier zo snel mogelijk vanaf te willen: ‘Dat mag geen jaren duren.’

Blijven samenwerken
Burgemeester Van Hartskamp (VVD) beseft niettemin dat Montfoort zal moeten blijven samenwerken met andere gemeenten in de regio. ‘Wat we zelf kunnen, blijven we zelf doen. Maar we hebben altijd over onze eigen grenzen heen gekeken. Het hangt af van de opgave wat we met wie gaan doen. We willen graag samenwerken op inhoud.’ Gevraagd of een nieuwe bestuurlijke of ambtelijke fusie denkbaar is, antwoordt ze: ‘Je moet iemand na een scheiding niet vragen of hij morgen weer gaat trouwen.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week (inlog)