Neem burger al in beginfase mee

Onlangs had ik samen met een aantal jonge ambtenaren een inspirerend gesprek gehad met de Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen. Het was een open en eerlijk gesprek, waarin vooral burgerparticipatie en de hardheden in het systeem van de overheid centraal stonden.

In het gesprek ging het ook over de rol van burgerparticipatie bij hersteloperaties, waarbij werd benadrukt dat de focus hierop zou moet liggen. Maar als je het mij vraagt zou participatie zeker niet alleen bij hersteloperaties een rol moeten spelen. Het is juist waardevol als we het structureel in regulier beleid opnemen, zodat we problemen zoveel mogelijk kunnen voorkomen in plaats van achteraf te herstellen.

Begrijp me niet verkeerd: als er iets fout gaat, is het cruciaal om burgers en ervaringsdeskundigen te betrekken bij hersteloperaties. Maar wat me opvalt, is dat participatie vaak meer aandacht krijgt op momenten dat er iets moet worden hersteld. Zou het niet veel krachtiger zijn als we dit van begin af aan doen en structureel meenemen?

Door participatie pas bij herstel in te zetten, raken we verstrikt in een vicieuze cirkel: het burgerperspectief wordt in de beginfase onvoldoende meegenomen, waardoor belangrijke inzichten en ervaringen niet tijdig worden benut. Dit leidt tot beleid dat niet goed aansluit bij de samenleving, met als gevolg dat we achteraf moeten repareren wat in de basis al beter had gekund. Is het niet veel slimmer en duurzamer om participatie vanaf het begin als uitgangspunt te nemen? Als een fundamenteel onderdeel in ons werk? Dat zou voorkomen dat we steeds opnieuw moeten repareren wat we in de basis verkeerd hebben aangepakt. 

Tijdens het gesprek met de ombudsman kwamen ook verschillende voorbeelden naar voren waarin jonge ambtenaren laten zien dat burgerparticipatie wél structureel en regulier wordt toegepast. Zij werken actief aan het betrekken van burgers bij beleidsvorming, niet alleen bij hersteloperaties, maar juist ook in de beginfase van beleid maar ook het winnen van vertrouwen en de overheid een gezicht geven. 

Een mooi voorbeeld dat langskwam vanuit de gemeente Den Haag is de ‘Buurtbakkie-bus’. Ambtenaren trekken de wijk in met de Buurtbakkie-bus om met een kopje koffie in gesprek te gaan met bewoners. Op deze manier worden signalen op een laagdrempelige manier opgehaald en mee teruggenomen naar de organisatie. Ook als er niet direct contact wordt gelegd is het zichtbaar zijn als gemeente al een mooie bijvangst. In Den Haag merken ze dat dit ook bijdraagt aan het leggen van nieuwe contacten: ‘Ik heb jou hier toch al een keer eerder gezien? Zou ik je wat mogen vragen?’

De vraag blijft wel: hoe zorgen we ervoor dat deze goede voorbeelden de norm worden, zodat hersteloperaties minder vaak nodig zijn? Laten we hier nu al over nadenken, zodat we hersteloperaties voorkomen in plaats van corrigeren.