Gemotiveerde ambtenaar is goud waard voor organisatie

Nederland is een kenniseconomie. Daarmee zijn werknemers als individu steeds belangrijker voor de organisatie. Dat geldt niet alleen voor het bedrijfsleven, maar ook zeker voor de publieke sector. 

Menselijk kapitaal

Uit de wetenschap en de praktijk blijkt telkens weer dat het individu beter presteert als die lekker in zijn vel en goed op zijn plek zit. Geluk, plezier en tevredenheid op de werkvloer zijn thema’s die daarom steeds hoger op de agenda moeten komen te staan bij overheidswerkgevers. ‘Het menselijk kapitaal wordt cruciaal; we moeten vooral de intrinsieke motivatie van werknemers om in de publieke sector te werken, koesteren. Gemotiveerde mensen zijn tevreden en presteren goed’, stelt Corina Hendriks, onderzoeker bij het Kennis- en dienstencentrum Arbeidszaken CAOP.

Baantevredenheid

Volgens het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek (PoMo) van het Ministerie van Binnenlandse Zaken is er sprake van een hele lichte opwaartse ontwikkeling van het werkplezier van Rijksmedewerkers in 2016. Maar tegelijkertijd scoren de onderdelen van zelfstandigheid en de hoeveelheid werk minder goed dan in 2014. Toch is maar liefst 84 procent van de medewerkers (zeer) tevreden over hun baan en 7 procent (zeer) ontevreden. Van alle medewerkers is in 2016 66 procent (zeer) tevreden over de organisatie en 15 procent (zeer) ontevreden over de organisatie. De baantevredenheid ligt bij het Rijk op hetzelfde niveau als bij gemeenten. Maar die tevredenheid ligt lager dan bij provincies, waterschappen en de rechterlijke macht, aldus het onderzoek.

Emotionele behoeftes

Hendriks wil onderzoeken hoe de motivatie om ‘de publieke zaak’ te dienen de tevredenheid en prestaties van mensen beïnvloedt. Ze wil vooral kijken naar hun ‘impliciete motieven’ en emotionele behoeftes. 'Persoonlijke ontwikkeling, geld en sociale contacten zijn de voor de hand liggende redenen waarom mensen willen werken’, vertelt ze, ‘maar dat zijn de bewuste motieven. Ik ben met name geïnteresseerd in de impliciete motieven, en dat zit veel meer in de emotionele behoeftes. Er zijn experimenten gaande waarin wordt gekeken waartoe werknemers zich emotioneel toe gedreven voelen, voorbij het sociaal wenselijke antwoord dus. En als we daar meer inzicht in krijgen kunnen werknemers gemakkelijker op zoek naar de functie waar ze perfect in passen’. Een goed functionerende overheid begint volgens Corina Hendriksen bij de mensen die daarvoor werken. ‘Het is de gewoonte om altijd als eerste te kijken naar wat een publieke sector nodig heeft om goed te functioneren’, zegt ze. ‘Maar in mijn ogen is het beter om het van de andere kant te zien. Als de werkgever zichzelf eerst de vraag stelt: “wat drijft onze mensen?” dan weet je precies welke ambities er zijn om bij te dragen aan het publieke belang en heb je in feite een goudmijn in handen als je daar goed op inspeelt’.

Veilig werkklimaat

Haar advies voor HR en leidinggevenden is dat zij zich meer verdiepen in de wensen van de werknemers. ‘Als je kennis, vakmanschap en leren belangrijk vind, worden mensen automatisch belangrijk. Probeer een goed beeld te krijgen van wat mensen willen en daar regelmatig gesprekken over te voeren’, aldus Hendriksen. Net zo belangrijk is het om te kijken naar de manier waarop de organisatie is ingericht. Dat werknemers vooral de dingen doen waarvoor ze bij de overheid zijn gaan werken en niet teveel met regels of verantwoording bezig zijn. Ze benadrukt dat hierbij niet alle collega’s over een kam geschoren moet worden. De onderzoeker komt tot een even simpele als essentiële conclusie: ‘Je moet als werkgever gewoon aandacht voor je mensen hebben’.

Dr. Corina Hendriks is een van de sprekers op het Binnenlands Bestuur/IZA-congres ‘De Gezonde Ambtenaar’ op 23 november bij de gemeente Leiden.