‘Structurele onderwaardering van ambtenaren’

‘Als er niet geïnvesteerd wordt in de publieke sector en de mensen die er werken, is er binnenkort geen blauw meer te zien op straat en loopt het lerarentekort nog verder op.’ Jean Debie, voorzitter van Ambtenarencentrum (AC), zet zijn statement stevig neer naar aanleiding van het witboek over hoge werkdruk en structurele onderwaardering onder ambtenaren. ‘Het is echt twee voor twaalf.’

‘Overheid geeft niet thuis’
Verschillende fractievoorzitters uit de Tweede Kamer namen dinsdagmiddag het witboek in Den Haag in ontvangst. In het rapport staan verhalen van zeven mensen die werkzaam zijn in de publieke sector over die hoge werkdruk en de structurele onderwaardering die zij ervaren. Marco Ouwehand, secretaris van de ACOP FNV, stelde vooraf al dat cao-onderhandelingen in de publieke sector ‘die zijn afgebroken, moeizaam verlopen of waarbij de werkgever zich maar voor een jaar wil committeren’, niet meer te tellen zijn. ‘De werkgever, de overheid, zingt in de media de lofzang over de fantastische inzet van de mensen in de publieke sector tijdens de coronacrisis. Maar als het gaat om het omzetten van die waardering in fatsoenlijke loonsverhoging of verlaging van de werkdruk, geeft die niet thuis. Blijkbaar heeft de werkgever bezuinigingen hoger op de agenda staan dan het welzijn van haar medewerkers.’

Menselijke maat ‘ver te zoeken’
In alle overheidssectoren piept en kraakt het bij de uitvoering van de publieke taken. Het gaat niet goed, vinden de verschillende vakbondsvoorzitter. Ze wijzen erop dat het onderwijs door tekort aan bevoegde leraren met 27 procent het hoogste percentage burn-out klachten kent, terwijl landelijk het percentage 17 is. Ook hebben politie en defensie te weinig personeel voor veiligheidstaken en hebben gemeenten vacaturestops ingesteld om financiële tekorten op te vangen die ontstaan zijn door decentralisatie van de jeugdzorg. ‘De menselijke maat is ver te zoeken: politieke regelgeving en strakke centrale richtlijnen geven medewerkers niet het gevoel dat zij medezeggenschap hebben bij de uitvoering van hun dagelijkse werkzaamheden of dat er vertrouwen is in hun vakmanschap en professionaliteit.’

‘Het roer moet om’
De vakbonden vinden de formatie van een nieuw kabinet het moment om het roer om te gooien en ‘die miljoen essentiële werkers te geven wat ze nodig hebben, en verdienen’. ‘Als we daar niet voor kunnen zorgen, dan blijven overheidsmedewerkers overstappen naar andere sectoren, omdat ze daar meer betaald krijgen. Wij zien dat al bij defensie, bij technisch en ict-personeel. De uitvoering van de cruciale, publieke taken komt zo in het geding.’

Hoge uitstroom
In het witboek wijzen de vakbonden op de hoge uitstroom bij gemeenten van ambtenaren tussen de 35 en 55 jaar (Personeelsmonitor 2019) vanwege betere arbeidsvoorwaarden elders. Ook nam het langdurig ziekteverzuim toen toe van 1 naar 4,2 procent en kwam 75 procent van het ziekteverzuim voort uit werkdruk en stress. Bij de provincies was het aandeel externe inhuur in 2019 maar liefst 20 procent en bij het rijk is het aandeel tijdelijke contracten in vijf jaar tijd gestegen van 5,5 procent in 2015 naar 12 procent en is het aantal vacatures verdrievoudigd. Verschillende uitvoeringsdiensten hebben te maken met onderbezetting ‘met als gevolg hoge werkdruk en roosterdiensten die moeilijk in te vullen zijn’.

Fatsoenlijk loon
In het witboek komt Natascha, assistent bedrijfsadministratie bij de gemeente Amsterdam, aan het woord. Ze werkt al vanaf februari 2020 thuis en wijst erop dat onlangs door de toenemende tekorten op de jeugdzorg weer ‘sluipenderwijs’ een reorganisatie is gestart. ‘Een reorganisatie betekent weer bezuinigen op vaste collega’s en het aannemen van tijdelijke mensen in nieuwe functies.’ Ze vindt werken vanuit huis soms al moeilijk genoeg, ‘maar helemaal met steeds minder vaste collega’s en veel onervaren, nieuwe mensen’. ‘Al die extra werkdruk, onzekerheid en onrust, en we krijgen er niks voor terug. De VNG wil ons niet eens een fatsoenlijke loonsverhoging geven.’ Ze wil meer vaste collega’s, goede afspraken over hybride werken (met thuiswerkvergoedingen) en een fatsoenlijk loon, ‘want in het laatste loonbod van de VNG komt de waardering voor ons werk niet tot uiting’.