Burn-out dreigt voor te zelfkritische ambtenaren

Wie in zijn werk de lat onhaalbaar hoog legt en bang is om te falen, loopt een groot risico op burn-out. Dat zegt Remko van der Drift, die zichzelf presenteert als faalkundige. ‘Als je vriendelijker naar jezelf kijkt, leer je meer.’

Stenen tijdperk

Van der Drift leert mensen tijdens trainingen hun innerlijke criticus herkennen en daarmee omgaan. Vanuit evolutionaire principes is dat stemmetje in het hoofd nuttig, vertelt hij. Het behoedde ons in het stenen tijdperk voor misstappen en fouten, die je de kop konden kosten. ‘Kwam je buiten de groep te staan, dat betekende dat je fysieke dood.’ Maar nu zulke situaties zich in het moderne leven nauwelijks voordoen, kan het een ernstige belemmering worden in het functioneren. ‘Je hoeft het stemmetje niet tot zwijgen te brengen’, zegt hij. ‘Maar als het je ervan weerhoudt ontspannen te werken, moet je er wat aan doen.’

Ongezond kritisch

De afgelopen decennia heeft Van der Drift zich verdiept in fouten, falen en perfectiestress – ofwel ongezond kritisch zijn op jezelf. Gingen zijn eerste boeken over fouten relativeren, zijn laatste heet ‘Proberen lukt altijd’. Het gaat onder meer over de durf om te experimenteren. Angst om fouten te maken leidt tot verkramping in ambtelijke organisaties. Zij weten niet alleen het oog van de politiek op zich gericht, maar ook van de media en in toenemende mate van de publieke opinie. Dat wakkert de angst om fouten te maken aan en maakt risicomijdend. ‘We hebben bij projecten of experimenten nog steeds het idee dat die meteen succesvol moeten zijn. Veel slimmer is het te beséffen dat je iets nieuws uitprobeert. Gaan dingen fout? Mooi, dan kun je daarvan leren. Je weet in ieder geval hoe je iets niet moet aanpakken. Je houding is dan die van níet weten, onderzoekend. Ben je alleen maar gefocust op succes en resultaat, dan mis je mogelijkheden voor leren en innovatie.’

Gezond perfectionisme

Streven naar perfectie heeft volgens hem positieve kanten. ‘Je hebt zin om als ambtenaar iets goed te doen voor je stad, provincie of Nederland. Dat is de gezonde kant van perfectionisme: de interne drive om de kwaliteit te leveren. Krijg je desondanks negatieve feedback, dan kan dat even pijnlijk zijn. Niet erg als je beseft dat het bijdraagt aan de kwaliteit die je levert. De ongezonde kant van perfectionisme is veel meer gebaseerd op de angst niet goed genoeg te zijn.’ Daaronder lijden volgens hem mensen last van die gebukt gaan onder het imposter syndrome. Een wand vol diploma’s en certificaten, complimenten van leidinggevenden, goed liggen bij collega’s. En dan toch de hardnekkige gedachte dat je een bedrieger bent en bang zijn om door de mand te vallen. ‘Een vorm van ongerechtvaardigde onzekerheid. Je presteert prima en toch heb je last van die zelfkritische gedachten. Je durft niks meer te proberen en gaat uitstelgedrag vertonen. Of je gaat over je eigen grenzen. Allemaal gedragingen die leiden tot minder werkplezier en nóg meer stress.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 2 van deze week.