‘Er is niets zweverigs aan’

Roerdalen maakt werk van geluk

Op weg naar geluk …’, staat in roze letters achterop de elektrische Renault die Laurens Bijl bij Oetsjpanning De Meuleberg in Melick voor de deur zet. In zo’n bolide hoort de gelukscoördinator van de Limburgse gemeente Roerdalen thuis. Maar zegt Bijl (44) er onmiddellijk bij in de Oetsjpanning: ‘Op weg naar geluk betekent niet dat wij die weg kennen. De gemeente gaat geen mensen gelukkig maken; dat doen ze zelf. Maar we weten óók dat mensen in landen met een betrouwbare overheid het gelukkigst zijn. Vertrouwen in de overheid zorgt voor een fundament waarop mensen hun eigen leven kunnen bouwen. Ik ben ervan overtuigd dat een gemeente de voorwaarden, zoals vertrouwen, vrijheid, gelijkheid, sociale zekerheid, rechtshandhaving, welvaart, kan scheppen voor mensen om gelukkig te zijn.’

Roerdalen (bijna 21.000 inwoners in zes kerkdorpen en acht buurtschappen en gehuchten) koos in 2010 voor het ‘kleine geluk’ in de strijd met dat andere geluk in het aanpalende Roermond: de Designer Outlet. ‘Het is hartstikke leuk om naar die outlet te gaan, maar daar zit het duurzame geluk toch niet in? De verstokte shoppers zijn het er vast niet mee eens, maar iedere week Black Friday – is dat het?’, zegt gelukscoördinator Bijl. De inwoners van Roerdalen nomineerden tweehonderd geluksplekken in hun gemeente, waarvan er 26 overbleven. Bij iedere plek staat een geluksbord met een omschrijving van geluk (‘Als de heide bloeit, wandelen door een zee van paarse schoonheid. Verrekijker mee. Zingende krekels geven een warm vakantiegevoel. Water en zand. Bankjes.’).

En bij zo’n geluksplek horen vragen, ‘gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek’, zegt Bijl erbij, ‘die je uitnodigen om iets te doen aan je eigen geluk of dat van een ander’. Goed voor het toerisme en de uitstraling van Roerdalen, maar bij die branding bleef het niet, vertelt gelukscoördinator Bijl. De Limburgse gemeente stortte zich op het grotere geluk. ‘Binnen de gemeentelijke organisatie leefde het besef dat er meer in zat. In 2012 werd de Floriade in Venlo georganiseerd. Daar was ook een delegatie van Bhutan. Voor hun is het bruto nationaal geluk de graadmeter. We hebben met elkaar een mini-conferentie georganiseerd en een verklaring van geluk ondertekend.

Politieke idealen
Geluk zit in hoe je met elkaar omgaat en de waarden die je deelt. De publiciteit die dat opleverde, bracht de Vlaamse geluksambassadeur Leo Bormans ertoe om met ons contact op te nemen. Hij was op zoek naar een gemeente om zijn ideeën handen en voeten te geven.’ De vonk sloeg over toen de Vlaamse meester op een avond in Roerdalen over het ‘geheim’ van geluk sprak, herinnert Bijl zich. ‘Het voltallige college met partners zat in de zaal. Sommige collegeleden zaten er niet voor hun lol. Moet dat nou? Maar er gebeurde wat. Er werd iets geraakt wat dicht bij hun politieke idealen lag.’

Drachtenaar Bijl werd gevraagd of hij de gelukscoördinator van het Limburgse Roerdalen wilde worden. Dat zag hij wel zitten, want ‘de wereld beter achterlaten is altijd mijn drijfveer geweest’. Geluk werd bestuurlijk omarmd. Laurens Bijl: ‘Dat is na de raadsverkiezingen van vorig jaar niet veranderd. De accenten verschillen, maar geluk is nog steeds ons kompas. Dat wil overigens niet zeggen dat ik niet regelmatig met onze verantwoordelijk wethouder praat over geluk en over zijn soms ongemakkelijke gevoel daarbij. Dat is heel goed, want er is natuurlijk niet één weg naar geluk.’

In het unieke wereldhoofdkwartier van de Maharishibeweging voorbij Vlodrop- Station kennen ze die weg wél. Een paar jaar geleden was het centrum voor transcendente meditatie nog weinig zichtbaar en vooral slecht in het nieuws door de sloop van het klooster/jongensinternaat Sankt Ludwig, tegenwoordig wordt in alle rust en vrede gemediteerd rond de bossen van het Nationaal Park De Meinweg. Laurens Bijl: ‘Ze zijn opener geworden en gericht op het delen van hun gedachtengoed. Ze wijzen de weg naar geluk via de principes van Ayurveda; dat doet de gemeente niet, maar ze horen er wel bij. Ze zijn ook zeker geen outcast in de gemeente. Het paviljoen in hun idyllische bospark is een van de 26 geluksplekken in Roerdalen.’

Er is niets zwerverigs aan het geluk in Roerdalen, benadrukt gelukscoördinator Bijl. ‘Werken aan geluk betekent zorgen dat iedereen mee kan doen, en draait om vergroting van de autonomie en vertrouwen. Dat leerden we uit wetenschappelijk onderzoek. De Erasmus Universiteit organiseert niet voor niets de leergang ‘Het rendement van Geluk’. Als Coca-Cola gebruik maakt van die kennis, waarom zou een gemeente dat dan niet doen?’

In het openbaar bestuur is het al snel doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Zorg ervoor dat de straatverlichting brandt en de mails op tijd worden beantwoord. ‘Dat moet ook’, reageert Bijl, ‘want het past bij een betrouwbare overheid, maar onderzoek laat zien dat de levensvaardigheid van mensen grotere invloed heeft op hun geluk. Kun je aan het stuur van je eigen leven zitten?’

Gratis ongeluk
Roerdalen is niet de enige gemeente die werk maakt van geluk, hoewel ze wel als enige in het land een formele gelukscoördinator heeft. Andere gemeenten doen min of meer hetzelfde, alleen onder een andere naam (Schagen heeft een projectleider geluk en Peel en Paas doet aan ‘het goede leven’). ‘Geluk slaat aan’, constateert Laurens Bijl. ‘Eind vorig jaar organiseerden we in kasteel Daelenbroeck een werkconferentie over werken aan geluk. Er waren wethouders, burgemeesters, secretarissen, en beleidsmedewerkers uit het hele land. En niet alleen uit Nederland, maar ook uit Vlaanderen en Duitsland. Het was volle bak. Dat heeft ermee te maken dat gemeenten zich in toenemende mate afvragen: waartoe zijn wij op aarde?’

Maar de overheid is geen geluksmachine, zegt premier Rutte dat niet? Bijl: ‘En daar heeft hij groot gelijk in, maar als burgers nieuwe wegen zoeken om individueel of gezamenlijk dingen te doen die zij belangrijk vinden, dan is het niet zo gek dat overheden dat ook doen. Werken aan geluk gaat dus ook over een andere overheid. Dat wil niet zeggen dat je er een muntje in gooit en dat er geluk uit rolt, maar het wil wél zeggen dat de gemeente mensen wil helpen om gelukkig te worden. Veel mensen hebben ons daar helemaal niet bij nodig, anderen wel.’

In het glooiende Limburgse land moet het niet moeilijk zijn om in een kleinere gemeente burgers en bestuurders warm te maken voor geluk, maar werkt het ook in pak ‘m beet Rijswijk? Laurens Bijl denkt van wel. ‘Wij hebben in Roerdalen 26 geluksplekken; Rijswijk heeft die plekken ook. In iedere stad wonen gelukkige mensen die gelukkige plekken kennen en die met elkaar gelukkige dingen doen. Laat mensen in Rijswijk hun geluksplekken noemen, en je krijgt er honderden.’

Wat wel helpt in Roerdalen is dat Bijl er loco- secretaris is. ‘Ik kan op directieniveau dwars door de organisatie heen werken en sta dicht op het bestuur. Wat ook helpt, is dat de ambtelijke organisatie hier klein is en nauw samenwerkt met het bestuur. Maar het is zeker niet zo dat het hier pais en vree is. We hebben bijvoorbeeld een meer dan gemiddelde jeugdproblematiek. Niet iedereen is gelukkig in Roerdalen, 26 geluksplekken of niet.’

Met het benadrukken van geluk krijg je er ook gratis ongeluk bij, merkt Laurens Bijl. ‘Je maakt jezelf kwetsbaar. Als je kernwaarden gelijkwaardigheid, respect, vertrouwen en verantwoordelijkheid zijn, dan schept dat verplichtingen. Het is heel goed dat je daarop wordt aangesproken door mensen die je aan je woord houden.’ Niet alleen door de inwoners van Roerdalen, ook door de medewerkers in het gemeentehuis in Sint Odiliënberg. ‘Daar ben ik blij mee’, zegt de geluksoördinator/loco-secretaris. ‘Want kennelijk maakt werken aan geluk het gemakkelijker voor mensen om te zeggen dat ze niet zo gelukkig zijn. Er zijn nu binnen onze eigen organisatie dingen bespreekbaar die eerder in de marge bleven.’

Het geluk in Roerdalen heeft overigens niet geleid tot vertrek van medewerkers die diep ongelukkig werden van al dat geluk. ‘Wel andersom’, zegt Bijl. ‘Mensen hebben bewust gekozen voor Roerdalen omdat ze iets willen met geluk. Die heb ik graag, want zij komen niet voor het salaris. Zo maakte onze nieuwe business controller bewust de overstap uit het bedrijfsleven.’

Aan de oppervlakte ziet de wandelaar of fietser op 26 plekken dat Roerdalen iets met geluk heeft, Laurens Bijl hoopt dat de zes kerkdorpen en acht gehuchten die deze geluksplekken huisvesten er in het leven van alle dag óók wat van merken. Wat dat is? ‘Dat mensen heel veel mogelijkheden hebben om zelf initiatieven te nemen waarvoor ze een luisterend oor en ondersteuning bij de gemeente vinden en dat ze de gemeente ervaren als een gelijkwaardig partner die reageert op hun vragen en verlangens’, zegt Bijl. De inwoners van Roerdalen laten zich daarbij niet onbetuigd. ‘Ik ontving laatst een mail van iemand die zich afvroeg of ik niet aan mijn werk kon gaan, in plaats van maar wat rond te lummelen bij die geluksplekken. Hij was teleurgesteld in de gemeente omdat hij had ontdekt dat zijn bouwtitel was verdwenen.

Dat gaat dus over vertrouwen. Ik heb contact opgenomen en we hebben de zaak besproken. De bouwtitel was per ongeluk verdwenen bij de harmonisatie van onze bestemmingsplannen; de fout is hersteld. Ik ga met het team in gesprek om te zien hoe we onze communicatie kunnen verbeteren.’

Groot leed
Een andere Roerdalenaar mailde Bijl eind vorig jaar ten einde raad dat hij was vastgelopen in de Wmo. ‘Hij sprak van groot leed in plaats van klein geluk’, zegt de gelukscoördinator. ‘Ik ben direct bij hem langsgegaan. Wat mij trof, was dat ik iemand sprak die eigenlijk enorm betrokken is en van betekenis wil zijn voor zijn omgeving, maar dat gewoon niet kon opbrengen door zijn teleurstellende ervaring met de gemeente. Het is dus niet allemaal happiness in Roerdalen. Hij voelde zich niet gezien en gehoord. Ik sprak hem begin januari nadat hij ook met mijn collega’s van Wmo had gesproken. Hij keek daar met voldoening op terug. Er was wederzijds begrip en zijn ondersteuning is nu voor een langere periode goed geregeld.’

CV
Laurens Bijl (Drachten, 1974) studeerde land-, wateren milieubeheer aan de agrarische hogeschool Larenstein en daarna voorlichtingskunde in Wageningen. Van 1997 tot 1999 was Bijl projectleider bij de Stichting Ons WCL in Roermond en van 1999 tot 2006 projectleider in Roermond en Geleen en de Dienst Landelijk Gebied. Van 2006 tot 2009 was hij projectleider grondzaken bij DLG in Tilburg voor de provincie Brabant, waarna hij afdelingsmanager in Roerdalen werd. In 2012 werd Bijl er afdelingshoofd leefomgeving en in 2016 gelukscoördinator/ programmamanager.