Bijklusondernemers creëren Orwelliaanse gemeenten

De maatschappij is veranderd in een neoliberaal Utopia. Vooral jonge ambitieuze academici willen steeds vaker hun ‘eigen ding’ doen. Pragmatisch op zoek naar snelle oplossingen. Geleerd zelf hun zaakjes te regelen. Het liefst via hun mobiel. Omdat ze niks te verliezen hebben zetten ze kleine bedrijfjes op die flexibel onderzoek en exploitatie moeiteloos combineren. Gedecentraliseerde overheidstaken blijken een geliefd doelwit te worden waardoor een Orwelliaanse werkelijkheid opdoemt. 

Gevestigde belangen en bureaucratie kennen deze disrupters niet. Wat ontbreekt is geld. Van banken hebben nieuwkomers vandaag de dag niks te verwachten en crowdfunding schiet meestal niet op. Al zouden ze al overheidswerknemer willen worden dan zijn vaste arbeidscontracten buiten beeld. Het maximaal haalbare bij gemeenten tegenwoordig is flexwerker in dienst van een graaiend uitzendbureau. Deze combinatie maakt uiterst creatief.

Waar de overheid wel in investeert is ‘eigen verantwoordelijkheid’. Jonge al dan niet flexwerkers krijgen een resultaatopdracht. Waar en wanneer wordt gewerkt doet er niet toe. Hun inzet hangt af van hun goed getrainde universitaire onderhandelingsvaardigheden. Regelmatig richten juist deze ondernemende overheidsmedewerkers naast hun tijdelijk werk een bedrijfje op. Slim. En inkomen en eigen baas. De avonduren en rustige werkperiodes bieden hiervoor volop ruimte.

De almaar verder doorgedraaide decentralisaties zijn een fantastische bron van informatie voor de ondernemende bijklus-werknemer. Bewoners klagen over van alles en nog wat en daar zijn wethouders gevoelig voor. Regelmatig verdienen overheidsdienaren samen met een niet-overheidsgebonden vriendje volgens het Braziliaanse “despachante” model goed bij. Met ‘plannen op maat’ loodsen ze bewoners door de Kafkaiaanse overheid. Vooral bij digitale gegevensuitwisseling wordt het zicht immers bij elke stap troebeler. Kom daar als inwoner zelf maar eens uit.

Een begrijpelijke markt. Gemeenten zijn de regie over de gedecentraliseerde taken allang kwijt. Zo hebben de procentbasis PGB-bureautjes al naam gemaakt. In de zorg en zelfs de schuldsanering duikelen de ‘cowboys’ over elkaar heen. Er komt ook steeds meer ‘advieswerk’ bij subsidies, bouwaanvragen, duurzaamheidsprojecten, inkomenstoeslagen, schuldhulpverlening, evenementen, aanbestedingen, bezwaarschriften, mantelzorg of speciale woonvoorzieningen. De gevolgen liggen voor de hand. Er is geen urgentie om de zaak inzichtelijker te maken, de dikte van strijkstok neemt immense vormen aan en de kloof tussen wie wel en wie niet profiteert groeit.

Soms spreekt een serviele manager ze aan op deze ‘onverenigbare misdragingen’. De jonge disrupters lachen om zoveel sneue naïviteit. Logisch als je bent opgegroeid in een land waar het normaal is dat wethouders moeten opstappen vanwege corruptie, banken hun witwas en fraudepraktijken afkopen bij het Openbaar Ministerie en Kamerleden openlijk lobbyen voor commerciële bedrijven. Komt bij dat ze samen gestudeerd hebben met hun huidige Zuidas-vrienden die de godganselijke dag bedrijven helpen de belasting te ontwijken.

Gemeenten zijn overvallen door een culture clash. De pijn zit in het morele verval. De stelselmatige belangenverwevenheid binnen het ambtenarenschemergebied helpt het wankele imago verder om zeep. Helaas wordt deze open zenuw zelden aangepakt. Fatsoenscodes waardoor inwoners hopen dat ze niet aan hun lot worden overgelaten falen. Nodig zijn deskundige hulpvaardige en onkreukbare ambtenaren. Het zou niet gek zijn als alle overheidsmedewerkers weer standaard een integriteitseed af moeten leggen.

Piet van Mourik

Lees hier meer columns van Piet van Mourik