Groei aantal zzp’ers bij gemeenten moet gekeerd

Het aantal zelfstandigen in publieke sectoren als het onderwijs en de zorg stijgt fors. Dat leidt niet alleen tot hogere kosten, maar is ook een bedreiging voor de kwaliteit van onze publieke dienstverlening, vindt Jan de Vries.

Het aantal zzp’ers in de zorg is de afgelopen vijf jaar met 50 procent gestegen tot 169.000. Vooral in de ouderen- en gehandicaptenzorg zien we hun aantal groeien. Steeds meer zorgverleners kiezen ervoor om als zelfstandige hun werk voort te zetten. In gemeenten is het aantal zelfstandigen nog relatief beperkt.

Uit de laatste personeelsmonitor van A&O fonds Gemeenten blijkt dat de externe inhuur verder stijgt en dat 14 procent daarvan wordt bezet door zzp’ers. We zien die vooral onder de schaarse vakspecialisten. Communicatieadviseurs, juristen, ict’ers, planologen en controllers hebben het werk voor het uitkiezen. De toenemende complexiteit van maatschappelijke vraagstukken en tekorten op de arbeidsmarkt zullen leiden tot een verdere groei.

Zzp’ers kunnen een welkome aanvulling zijn. Zeker bij ‘piek, ziek of specifiek’. Maar de toename van hun aantal leidt ook tot een tweedeling op de werkvloer, die door de medewerkers met een dienstverband als zeer onrechtvaardig wordt ervaren. Een steeds kleinere groep van collega’s draait op voor de onaantrekkelijke diensten en taken, het papierwerk en de vergaderingen. Totdat iedereen heeft gekozen voor het zelfstandig ondernemerschap en onze publieke dienstverlening vastloopt.

De sterke groei van het aantal zzp’ers in de publieke sector moet daarom worden gekeerd. Er is daarvoor meer nodig dan fiscale maatrelen en ingrepen in het arbeidsrecht, waaraan het kabinet werkt. Publieke werkgevers moeten meer rekening houden met de behoeften van hun medewerkers.

Dus werken aan meer autonomie en diversiteit in het werk, een goede balans tussen werk en privé en minder werkdruk. Dat vraagt dat het werk ook anders wordt georganiseerd. De publieke sector heeft daarin geen goed track record. Het werk wordt veelal gekenmerkt door traditionele rollen en patronen. Maar de wal keert het schip, in steeds meer sectoren en organisaties wordt nagedacht over onorthodoxe oplossingen.

Het vraagt ook dat werkgevers beter gaan samenwerken. Nog te veel zien we dat publieke werkgevers met elkaar concurreren om schaarse arbeidskrachten. Met als gevolg medewerkers die hoppen van de ene naar de andere werkgever en een permanente onrust op de werkvloer. Terwijl samenwerken juist kan leiden tot een professioneel werkgeverschap, meer diversiteit in het werk en betere carrièremogelijkheden.

Binnen de Drechtsteden hebben we daar goede ervaringen mee. Door voor verschillende disciplines te kiezen voor een collectief werkgeverschap weten we onze medewerkers beter te werven en te binden. Schaarse middelen en talenten worden zo beter benut en we zijn minder afhankelijk van externe bureaus en zelfstandigen. Kansen liggen er nog op de grote opgaven voor ruimtelijke ordening, wonen en klimaat.

Samenwerken op de arbeidsmarkt loont en is onontkoombaar. Niet zozeer vanwege de stijgende kosten, maar vooral vanwege de kwaliteit van onze publieke dienstverlening.