Arbeidsrecht: Rechtspositie

Het duurt nog even, volgens de plannen tot 2015, maar dan gaat er het nodige veranderen. Alle ambtelijke aanstellingen worden omgezet in arbeidsovereenkomsten. De indieners van het wetsvoorstel (D66 en CDA) stellen dat het niet meer rechtvaardig is om ambtenaren en werknemers verschillend te behandelen.

Dat lijkt me in veel gevallen terecht. Waarom zou een medewerker bij een gemeente een andere rechtspositie moeten hebben dan een medewerker bij een bedrijf? Dit uitgangspunt is dus wel begrijpelijk. Bij de doelstellingen die de indieners denken te behalen met dit wetsvoorstel zet ik wel vraagtekens.

Een doelstelling van het wetsvoorstel is dat de beide rollen van de overheid, die zowel wetgever als werkgever is, niet langer zullen worden vermengd. Dit zou volgens de indieners van het wetsvoorstel leiden tot in potentie stabielere arbeidsverhoudingen. Hier kan ik mij weinig bij voorstellen. Overheid en bonden zullen inderdaad in het kader van een ‘echte’ cao moeten onderhandelen over de arbeidsvoorwaarden voor de ambtenaren nieuwe stijl, terwijl de overheid de arbeidsvoorwaarden nu formeel gezien eenzijdig vaststelt. Maar ook daar gaan uiteraard onderhandelingen aan vooraf. Dus stabielere arbeidsverhoudingen? Het is een aanname, die niet is gegrond op een feitelijke onderbouwing.

Verder zal volgens de indieners van het wetsvoorstel de arbeidsmobiliteit tussen overheidssector en marktsector toenemen. Volgens hen blijven werknemers en ambtenaren zich nu vooral oriënteren op hun eigen sector, en wordt de arbeidsmobiliteit gefrustreerd door de min of meer gescheiden arbeidsmarkten voor de private en de publieke sector. Ook hier is maar de vraag of dit echt zo is, en of dit dan met deze nieuwe wet zal veranderen. Ik geloof niet dat het enkele feit dat er geen sprake meer zal zijn van ambtelijke aanstellingen maar van arbeidsovereenkomsten zoveel invloed zal hebben op de arbeidsmobiliteit.

In mijn ogen zijn vooral de verschillen in uitkeringsaanspraken tussen ambtenaren en werknemers in de private sector relevant voor de arbeidsmobiliteit. Oudere ambtenaren met een lang dienstverband hebben vaak veel ruimere uitkeringsaanspraken, en dit kan in de weg staan van een overstap. De overheid is daarnaast eigen-risicodrager voor de uitkeringen, en zal daarom niet zo snel tot ontslag overgaan. Maar dit verandert allemaal niet direct door het wetsvoorstel. Over die uitkeringsaanspraken zal gewoon moeten worden onderhandeld tussen de overheid en de bonden (zoals ook nu al gebeurt). Daarnaast kunnen ook de pensioenen van ambtenaren mogelijk een overstap in de weg staan. En ook dit verandert niet direct door het wetsvoorstel.

Kortom: het wetsvoorstel is zeker ingrijpend en er zal heel wat veranderen. Maar laten we ook oppassen voor al te overspannen verwachtingen.