Ambtenaar past wel op al te eerlijk te zijn richting politiek

Nagenoeg de helft van de rijksambtenaren spiegelt richting de politieke bazen de zaken mooier voor dan ze in werkelijkheid zijn. Onder leidinggevenden blijkt het geven van een positievere voorstelling in de ambtelijke berichtgeving nog net iets gebruikelijker.

Doorgeven

Ambtenaren belast met uitvoerende en inspectietaken geven het vaakst en duidelijkst aan dat de ambtelijke werkelijkheid niet altijd goed wordt doorgegeven richting de politiek. Dat blijkt uit een onderzoek van de Universiteit Leiden in samenwerking met CAOP op basis van een enquête onder 3.700 ambtenaren van elf ministeries en drie grote uitvoeringsorganisaties. De onderzoekers spreken van een ‘belangwekkende’ uitkomst. Kennelijk ervaren ambtenaren over de hele linie politieke druk, zo is hun conclusie.

Neutraal en eerlijk

Dat baart de onderzoekers onder leiding van bestuurskundige Toon Kerkhoff zorgen. ‘Van ambtenaren (leidinggevend of niet) mag immers verwacht worden dat zij, bovenal, een neutrale en eerlijke inschatting geven van de daadwerkelijke haalbaarheid van beleid ongeacht politieke wensen. Kennelijk gebeurt dat lang niet altijd en weegt politieke druk toch ook mee’, concluderen ze. ‘Politieke wenselijkheid lijkt hier mogelijk haaks te staan op ambtelijke werkelijkheid.’

Tegengeluid

Uit het onderzoek komt overigens wel naar voren dat de meeste ambtenaren de ruimte en veiligheid voelen om (loyale) tegenspraak te geven. Maar tegelijkertijd zeggen de ambtenaren in de praktijk relatief weinig behoefte te voelen daadwerkelijk aan te geven dat zij het ergens niet mee eens zijn. Het is niet zo dat er door leidinggevenden dan niet oprecht wordt geluisterd, maar vrij breed – bijna bij negen op te tien ambtenaren – leeft het beeld dat de échte top van de organisatie tegengeluiden niet of nauwelijks bereiken. In die zin zijn zowel leidinggevenden als niet-leidinggevenden in het algemeen vrij somber in hun verwachtingen dat er echt oplossingen worden gevonden voor hun zorgen. Met andere woorden: veel ambtenaren zien het nut van hun mening uiten niet in.