Corona als katalysator voor online scholing

De coronacrisis heeft een blijvend effect op zowel de vraag naar als het aanbod van opleidingen. De overstap naar online leren lijkt definitief, maar niet totaal. Een hybride vorm heeft de toekomst, denken deskundigen. Maar waar kantoorpersoneel weer behoefte zal hebben aan fysiek leren, zal de buitendienst juist meer digitale vaardigheden moeten opdoen.

Hans Schuurmans, ceo van Skillstown, een online opleider met veel overheidsklanten, zegt het met grote stelligheid: ‘Corona is een katalysator geweest voor online leren.’ Hij zag dat de overheid tijdens de coronacrisis massaal overstapte naar online leren en eigen online academies. Dat bespaart kosten, dus de uitgaven aan opleidingen daalden in die tijd ook.

‘Maar aan de andere kant, zien we dat overheidsmedewerkers meer en meer bezig zijn met een leven lang leren en ontwikkelen.’ En dat is echt niet alleen maar online. ‘Je kunt op verschillende manieren naar Parijs reizen, dus je kunt opleidingen ook op allerlei manieren aanvliegen. Bepaalde onderwerpen zullen klassikaal beter overkomen, soms is online kort en krachtig en soms werkt de combinatie goed.’ Klassikaal zal dus zeker niet helemaal weg zijn, aldus Schuurmans. Wel ziet hij in-company-trainingen moeilijker worden, omdat mensen meer zullen thuiswerken. ‘Het was al moeilijk in te plannen met volle agenda’s en nu wordt het nog moeilijker.’

De uitgaven en het deelnemen aan het formele leren, zoals cursussen, trainingen en opleidingen, mogen dan zijn gedaald, maar dat betekent niet dat ambtenaren in de afgelopen twee jaar niets hebben geleerd. Integendeel, zegt projectleider Marieke de Feyter van A&O fonds Gemeenten. Ze wijst op het ‘70/20/10-model’: het meeste leer je in het werk zelf, daarnaast leer je van collega’s en vakgenoten in de sociale interactie, dus van elkaar. De laatste 10 procent leer je van opleidingen die je zelf volgt of in teamverband. ‘In coronatijd is er ontzettend veel geleerd in het werk, want het moest in één keer anders. We gingen aan het beeldbellen, moesten anders communiceren, zonder dat je dat had geleerd. Inkoop van opleidingen kon niet plaatsvinden, dus dat werd afgezegd en niet ingekocht. Er was een daling van het budget, maar er is wel heel veel geleerd in het werk.’

Webinars

Uit gesprekken met gemeenten blijkt volgens De Feyter dat ook digitale leervormen een spurt hebben gekregen. ‘Gemeenten bouwen online leerportaals, soms een on line leer academy. Dat is door de coronacrisis gestimuleerd en zal ook blijven, maar in een meer gemengde vorm.’ Ze wijst erop dat webinars een enorme vlucht hebben genomen. ‘Je ziet die accentverschuiving bij gemeenten: het moest digitaal. Ik vermoed dat digitaal blijft en meer gerichte fysieke bijeenkomsten zullen plaatsvinden.’

Ook denkt De Feyter dat er extra aandacht nodig is voor groepen die digitale leervormen minder hebben meegekregen, zoals de buitendiensten. ‘Fysieke cursussen konden daar niet, maar het is niet zo gemakkelijk voor hen om uit huis te werken, want ze bleven gewoon buiten werken. Daar moet nu een inhaalslag gemaakt worden. Maak hen digitaal vaardiger, zodat ze daar ook aangesloten blijven. Corona heeft duidelijk gemaakt hoe cruciaal digitale vaardigheden zijn. Er zijn specifieke vaardigheden nodig per functie, maar alle medewerkers moeten er een basis in hebben.’

De gemeente Oss is twee jaar geleden gestart met online leren, zegt Schuurmans. ‘Hoe laat je een nieuwe werknemer in coronatijd toch on board komen? We hebben daar leeroplossingen voor gemaakt. Ook de cursus Basiskennis ambtenaar is heel veel online gedaan.’ De gemeentelijke organisatie vindt het volgens hem ‘heel fijn’ om dit ook in de toekomst te gaan doen. ‘Ze hebben eigen leerlijnen door hun eigen specialisten aangevuld om op een bepaald thema een medewerker van A naar Z te krijgen.’

The voice

Hij wijst ook op de ‘online scan’ en allerlei e-learnings, zoal ‘Respectvol gedrag op de werkplek’. Die hebben we via A&O-fonds Provincies over alle provincies uitgerold. Dat kwam aan het rollen door het grensoverschrijdend gedrag bij The Voice. Ook lessen over discriminatie en pesten doe je sneller online dan fysiek.’ Heeft de katalyserende werking van corona dan niet tot gevolg dat vrijwel alle opleidingen straks online gebeuren? Schuurmans denkt dat lange opleidingen van twee of drie maanden, waarin je dingen samen moet doen, wel fysiek blijven. ‘Je hebt dan een stok achter de deur. De docent wordt dan een coach. Fysiek contact kan ook zeker versterkend zijn. Voor onze cMBA komen deelnemers ook samen om bepaalde businesscases te bespreken.’

Toch zul je niet meer een hele dag op Excel- cursus hoeven. ‘Zoiets kan beter online, want dat kun je elk moment doen en dan blijft het ook beter hangen.’ De Feyter denkt dat mensen het ook gewoon fijn vinden om elkaar weer fysiek te zien. ‘Online vervangt klassiek niet. Het kan als het nodig is en we kunnen het gemakkelijker afwisselen. Als iemand ziek is en niet mee kan doen met een fysieke training, dan verwacht je nu dat het wel wordt opgenomen of wordt gestreamd, zodat deze persoon toch kan meedoen. Het hybride aanbieden van leren, wordt de nieuwe verwachtingseis aan opleiders.’

En hoe zit het met de budgetten? De Feyter gaat ervan uit dat het opleidingsbudget weer terugkomt. ‘Budgetten worden weer ruimer gemaakt, nu er meer tijd en ruimte is om er gebruik van te maken. Daarnaast heeft corona laten zien dat we ons moeten blijven aanpassen aan veranderende omstandigheden.’ Toch is er een kostenbaten- afweging, zegt ze. ‘Online leren kan de goedkoopste opleiding zijn, maar leert degene voldoende en kan hij het toepassen? Dat is volgens mij het belangrijkste criterium. Een eigen online aanbod is een enorme investering. Inkoop van bestaand aanbod is goedkoper, maar past dat bij wat je nodig hebt? Inbedding is heel belangrijk, dus wat je er instopt van de gemeente zelf. Je moet niet denken dat je de hele leervraag met enkel inkoop van online hebt getackled.’

Micro-Learning

Volgens Schuurmans is leren en ontwikkelen erg belangrijk voor de overheid en zal dat meer digitaal worden ingevuld. ‘Je kunt even apart zitten op kantoor en zonder de docent trainingen volgen. Wat we ook zien: micro-learning op de smartphone. Even in een paar minuten je een onderwerp snel eigen maken.’ Tijdens corona was de learning podcast populair. ‘Een fijne vorm voor onderweg, tijdens het wandelen. Die behoefte is alleen maar groter geworden. Er zijn 500.000 cursisten, ook bij de overheid.’ In maart 2020 kwam de zucht naar kennis over Teams, toen kennis over hybride werken en dit jaar is het well-being, aldus Schuurmans. ‘Corona heeft zijn tol geëist. Mensen willen een betere balans tussen werk en privé: hoe neem ik beter rust en slaap ik beter.’ Tot slot noemt hij ‘Leidinggeven op afstand’. ‘Dat is specifiek voor managers. Wat is de juiste balans? Hoe houd ik de mensen bij de organisatie?’

En dan wijzen beiden nog op het STAP-budget. Werkenden en werkzoekenden kunnen een STAP-budget van maximaal 1.000 euro per jaar aanvragen voor scholing en ontwikkeling. ‘Dat is een signaal vanuit de samenleving dat leren en ontwikkelen belangrijk is’, aldus De Feyter. ‘Ik hoor in gesprekken dat er ook meer capaciteit is bij HR voor leren en ontwikkelen. Meer medewerkers zijn ermee bezig.’ Volgens Schuurmans is het STAP-budget heel populair. ‘Medewerker beseffen dat ze stappen moeten maken, dat is goed voor de eigen toekomst. Voor dit jaar is 160 miljoen in vijf tranches beschikbaar. De eerste tranche was al snel op. Je zult zien dat steeds meer mensen zich daar ook buiten organisatie mee ontwikkelen.’

Omscholen

Als vanzelf komen we zo op de war on talent (zie kader), al spreekt Schuurmans liever over de ‘love of talent’. ‘Mensen moeten bijscholen en omscholen. Omscholen doe je bij tekorten op de arbeidsmarkt, bijscholen als de wereld snel verandert: ook de huidige medewerkers moeten 21st century skills hebben. Als derde is er: kennis bijhouden, zoals over de Omgevingswet. En tot slot: hoe verbeter je de kwaliteit van de gemeente? Nu is omscholen het ding. Bij gemeenten zijn voormalig kenniswerkers gemakkelijker om te scholen.’

De Feyter doet nu bij A&O fonds Gemeenten een verkenning van upskillen en reskillen. Mensen moeten zich breder ontwikkelen. Mijn pleidooi is: kijk naar medewerkers in dienst die belangstelling hebben zich door te ontwikkelen naar een functie waarnaar extra vraag is. Die ga je intern opof omscholen. Een stad als Amsterdam is daar druk mee bezig, maar kleine gemeenten moeten dat niet alleen doen. Die kunnen beter met andere gemeenten slim samenwerken met andere werkgevers — een kans die gemeenten niet mogen missen.’