Politiegegevens te raadplegen bij screening

Om integriteitsschendingen te voorkomen en effectiever te kunnen aanpakken, wil het kabinet beter gebruikmaken van bij de politie beschikbare informatie. Dit schrijft minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker in een brief aan de Tweede Kamer. ‘We moeten voorkomen dat dubieuze figuren de kans krijgen om hun positie te misbruiken en het werk van de overheid ondermijnen.’

Toename lek- en corruptiezaken
‘We zien dat de overheid onder druk staat van de georganiseerde criminaliteit en het aantal lek- en corruptiezaken is toegenomen, aldus de minister in zijn brief. Het jaarbericht 2018 van het openbaar ministerie laat zien dat het aantal lek- en corruptiezaken is gestegen: het aantal corruptiezaken nam toe van 22 naar 33 en het aantal lekzaken van 23 naar 32. Het gaat om zeer ernstige en complexe zaken, waarbij er ook regelmatig contacten met de georganiseerde criminaliteit zijn. Daarom komt Dekker met twee initiatieven.

VOG weigeren met politiegegevens
Het eerste initiatief is een preventieve maatregel: het wetsvoorstel VOG-politiegegevens. Deze regeling maakt het mogelijk om enkel op grond van informatie uit de politiesystemen de afgifte van een Verklaring omtrent gedrag (VOG) te weigeren. Bij de screening voor functies waarin men bijvoorbeeld geweld mag gebruiken of toegang heeft tot gevoelige informatie kan de overheid straks ook de politiesystemen raadplegen. Nu kan dit alleen als iemand eerder in aanraking is gekomen met justitie.

Aantal VOG-aanvragen vervijfvoudigd
De VOG is een van de belangrijkste screeningsinstrumenten in Nederland. In verschillende sectoren wordt het kunnen overleggen van een VOG steeds vaker (wettelijk) verplicht gesteld. Dekker schrijft dat het aantal aanvragen tussen 2010 en 2013 met ongeveer 250.000 steeg tot totaal bijna 750.000. In de daaropvolgende jaren zette deze stijging zelfs door tot meer dan 1,2 miljoen aanvragen in 2018. In dezelfde periode nam het percentage weigeringen af: van 0,72 in 2010, 0,56 in 2013 tot 0,27 in 2018.

Integriteitsschendingen voorkomen
De VOG-politiegegevens is bedoeld voor functies waarvoor een hoge mate van integriteit essentieel is. Deze worden bij ministeriële regeling aangewezen, maar het gaat in ieder geval om functies bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) zoals gevangenisbewaarders, officieren van justitie bij het OM en om bepaalde categorieën buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s). Door de bij de politie beschikbare informatie beter te benutten, verwacht de minister integriteitsschendingen te kunnen voorkomen.

Themaverwerking
Ook het tweede initiatief, het besluit ‘themaverwerking ambtelijke omkoping en mensenhandel’, zorgt ervoor dat informatie uit politiesystemen beter kan worden benut. Doel hiervan is de opsporing en vervolging van ambtelijke omkoping en arbeidsuitbuiting als vorm van mensenhandel te versterken. Themaverwerking maakt het eenvoudiger om politiegegevens over deze ernstige en ondermijnende misdrijven te verzamelen en te analyseren. Zo krijgen opsporingsdiensten een betere informatiepositie. Dat is cruciaal om adequaat strafrechtelijk te kunnen optreden. Het besluit treedt op 1 januari 2020 in werking.