Afbouwen voor het pensioen

Generatiepact Den Haag leidt tot minder ziekteverzuim

Volgens de jongste cijfers van de Personeelsmonitor Gemeenten neemt het lange en extra lange (> 1 jaar) ziekteverzuim toe. De toename van oudere ambtenaren is een belangrijke oorzaak. Steeds meer werknemers willen dit vóór zijn en bouwen hun loopbaan langzaam af tot de AOW-leeftijd. Tenminste, als hun werkgever die mogelijkheid biedt. Met een regeling als het Generatiepact is het bijvoorbeeld betaalbaar om minder te gaan werken. Op die manier, zo is het idee, kan iedereen fluitend zijn of haar pensioen bereiken.

Een van die opgewekte ‘afbouwambtenaren’ is Chris Batist (65), plaatsvervangend Chief Information Officer bij de gemeente Den Haag. Met een loopbaan van 42 jaar bij de overheid was een stapje terug doen even wennen. Bovendien had hij, net als zijn generatiegenoten, jarenlang gerekend op die andere beroemde regeling: na 40 jaar dienstverband met pensioen. ‘Dat zou dus gebeuren als ik 62,5 zou worden’, zegt Batist. ‘Maar dat bleek heel anders uit te pakken. Niet alleen werd die regel afgeschaft, ook had ik de pech na 1950 te zijn geboren. Dus moet ik tot mijn 66e werken. Wel een verschil met de ruim 62 jaar die mij altijd was voorgespiegeld.’ Met zijn geboortejaar had hij dan misschien pech, met zijn functie had hij juist weer mazzel, vindt de Westlander. ‘Ik hou nog steeds erg van mijn werk, ik heb in de jaren tachtig de opkomst van de informatietechnologie voor mijn neus zien gebeuren en vindt de digitale transformatie nog altijd heel interessant’, legt hij uit.

‘Maar toen mij anderhalf jaar geleden de mogelijkheid werd geboden een stapje terug te doen, hoefde ik toch niet lang na te denken. Er is méér dan werk in het leven, ik wilde ook meer tijd aan thuis en aan mijn hobby’s besteden.’ Chris werkt daarom tegenwoordig nog drie dagen bij de gemeente, maar zijn vrije dagen zijn ook behoorlijk gevuld. ‘Onze twee kleinzoons van 4 en 7 jaar komen hier elke week en blijven dan ook overnachten’, glimlacht hij. ‘En ik ben thuis aan het klussen. Verder zit ik in het bestuur van de plaatselijke tennisvereniging, in een studiegroep voor genealogie en zoek ik mijn familiestamboom uit. Een grote wens is om nog een boek te gaan schrijven.’

Behalve het aantal uren is ook zijn werk inhoudelijk aangepast. Zijn huidige functie is niet meer operationeel, maar meer strategisch en dat haalt de druk wat van de ketel. ‘Zo heb ik meer tijd alvast werk over te dragen aan mijn jongere collega’s’, legt hij uit. ‘Daarnaast coach ik ze ook, dat zijn heel leuke taken van mijn huidige functie.’ Chris Batist gebruikt de Generatiepactregeling 60-80-100, oftewel: 60 procent werken tegen 80 procent van je salaris met 100 procent pensioenopbouw. Bij goed verdienende ambtenaren is 20 procent minder loon vaak geen obstakel. Het huis is bijvoorbeeld bijna afbetaald en/of er staat een aardig spaarcentje op de bank. Bovendien is 80 procent van een hoog salaris nog steeds een hoog salaris.

Blije jongeren
PvdA-wethouder Rabin Baldewsingh is razend enthousiast over de effecten van het Generatiepact. De regeling telt inmiddels 500 deelnemers. Behalve blije zestigers leverde het de gemeente ook blije jongeren op. ‘Ongeveer 90 ambtenaren van onder de 35 jaar hebben we inmiddels een fulltime baan kunnen aanbieden’, klinkt het trots. ‘En een bijverschijnsel is dat het ziekteverzuim onder de generatiepactdeelnemers behoorlijk is gedaald.

Organisatiebreed is het ziekteverzuim gedaald van 5,5 naar 4,8 procent.’ Een ingrijpende maatregel om de scheve leeftijdsopbouw tegen te gaan was geen overbodige luxe. Zoals bij veel gemeenten, was ook in Den Haag het ambtenarenapparaat behoorlijk aan het vergrijzen. ‘We zagen een stijging van een gemiddelde leeftijd tot boven de 48 jaar’, legt de wethouder uit. ‘Tegelijkertijd is de jeugdwerkloosheid in onze gemeente hoog. We wilden twee vliegen in een klap slaan door de gemiddelde leeftijd van de gemeenteambtenaar te verlagen en jongeren in dienst te nemen.’

Maar er is nóg een belangrijke factor waardoor Baldewsingh het Generatiepact wilde invoeren binnen de gemeente Den Haag: de vitaliteit van de oudere ambtenaar. ‘Binnen de gemeentelijke organisatie heb je veel verschillende werkzaamheden; groenvoorziening, straten vegen, administratief werk en managers om maar wat te noemen. Daaronder zijn heel wat beroepen die een fysieke impact hebben. Je wilt een instrument dat de vitaliteit voor die mensen waarborgt.’

Probleem is dat het Generatiepact voor ambtenaren onder schaal 8 niet zo goed bereikbaar blijkt. ‘Het is vooral populair onder de ambtenaren in hogere functies. Mensen die in een lagere schaal zitten, maken er te weinig gebruik van’, zegt hij. ‘Het is voor hen minder aantrekkelijk omdat ze minder verdienen. Maar vaak hebben juist die mensen een fysiek zwaar beroep en zouden ze juist moeten afbouwen.’ De wethouder is daarom bezig met een alternatief voor die groep. ‘Ik zit te denken aan een andere vorm van een Generatiepact: een Vitaliteitspact. Ik ga daarover graag in gesprek met de vakbonden.’

Bij het Generatiepact zijn verschillende vormen denkbaar. Afhankelijk van wat de gemeente wil, kunnen ambtenaren minder gaan werken, waarbij er een deel wordt bijgelegd en de werknemer zelf ook wat inlevert. De gemeente Den Haag koos voor de variant 60-80-100. Voor een fulltime medewerker betekent dat dus twee dagen minder werken en daarmee bespaart de gemeente aardig wat geld. En daarvan kunnen weer jongeren in dienst worden genomen.

‘Voor oudere ambtenaren is dit een mooie manier om hun laatste werkzame jaren vitaal door te brengen’, zegt de wethouder. ‘Voor de organisatie is het bovendien van belang dat ze kennis en ervaring overdragen aan hun jongere collega’s. En tegelijkertijd brengen de jonge werknemers weer nieuwe kennis mee.’ Volgens de wethouder zijn de positieve effecten van het Generatiepact terug te zien in cijfers. ‘Er is een substantiële daling in het ziekteverzuim onder de oudere groep mensen. Behalve dat is ook de gemiddelde leeftijd gedaald naar 47,2 jaar. Vorig jaar was dat nog boven de 48 jaar.’ Ook andere cijfers wijzen uit dat de ouderenregeling impact heeft. Zo is het aandeel van jongeren (tot 35 jaar) gestegen van 13 naar 16 procent. Het ziekteverzuim is historisch laag, al heeft dat niet alleen met Generatiepact te maken, geeft hij toe. ‘Andere maatregelen hebben hier ook aan bijgedragen, maar het helpt wel.’

Hoeveelheid energie
De wethouder is onlangs 55 geworden en denkt al na over hoe hij zelf zijn carrière in de toekomst gaat afbouwen. Na de verkiezingen volgend jaar zal hij niet als wethouder terugkeren in het college. De lokale politiek zegt hij daarmee vaarwel. ‘Een politicus zit in een tijdelijke rol’, licht hij toe. ‘Ik denk inderdaad nu al na over of ik wel wil werken tot mijn 67e jaar. Werken is natuurlijk leuk, maar vraag jezelf af hóé je wilt werken. Het heeft ook te maken met de hoeveelheid energie die je hebt’, legt hij uit.

‘Als je boven de 55 bent heb je daar minder van dan wanneer je 25 bent, laten we eerlijk zijn. Ook hier op het stadhuis hoor ik veel mensen zich die vraag stellen. “Hoe zie ik mezelf op mijn 60e? Wat wil ik doen als ik 65 ben?” Volgens mij is het heel goed om die vraag te stellen, en om als werkgever mensen de ruimte te geven om hun werkzaam leven in te richten op de manier die het beste bij hen past.’