Leiden krijgt geld van Wob-misbruikers

De gemeente Leiden krijgt schadevergoedingen van misbruikers van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Een man uit Sassenheim en een Utrechter moeten respectievelijk 700 en 350 euro aan de gemeente betalen, blijkt uit twee recente uitspraken van de rechtbank in Den Haag. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) kent geen vergelijkbare zaken ‘waarin de civiele rechter een gemeentelijke claim voor gemaakte arbeidskosten in het kader van de Wob honoreert’.

Pioniersrol

‘Door dit soort zaken aan te spannen, kunnen ook andere gemeenten beter het misbruik met de Wob bestrijden’, stelt een woordvoerder van de VNG. De VNG is zeer te spreken over de ‘pioniersrol’ van Leiden én blij met de uitspraken. ‘Leiden heeft geprobeerd om via de ongebruikelijke weg van de civiele rechter gemaakte kosten op misbruikers te verhalen. Dat blijkt dus succesvol.’ De VNG pleit ‘al heel lang voor de aanpak van misbruik van de Wob, maar de Tweede Kamer weigert daar tot nu toe iets aan te doen’.

Valse Wob-verzoeken

Ook Leiden is blij met de vonnissen, zegt stadsjurist Eddy Pronk. ‘De rechter erkent hiermee dat we onnodig veel tijd kwijt zijn aan de behandeling van valse Wob-verzoeken.’ De uitspraken volgen op bodemprocedures van de gemeente tegen ‘veelschrijvers’ uit Sassenheim en Utrecht. Pronk: ‘In een kort geding wordt een schadevergoeding eigenlijk nooit toegewezen, maar in bodemprocedures wel.’ Tegen de uitspraken van de Haagse rechtbank is nog wel beroep mogelijk, al gaat het volgens Pronk dan alleen nog maar over de hoogte van de schadevergoedingen.

Verstopt

Een van de veroordeelden dient in de periode februari tot juli 2014 een reeks informatieverzoeken en ingebrekestellingen in bij de gemeente. Volgens Leiden maakt de man uit Utrecht misbruik van de Wob, omdat zijn Wob-verzoek ‘verstopt’ zat in zijn verzoek om informatie. Voor Wob-ambtenaren is deze truc een klassieker: het ‘verstoppen’ van verzoeken tussen grote hoeveelheden informatie, in de hoop dat die niet tijdig worden opgemerkt. Als overheden niet binnen de wettelijke termijn van twee keer vier weken reageren, kan een ‘Wob’er’ een dwangsom eisen; oplopend tot maximaal 1.260 euro.

Schadevergoeding

De gemeente Leiden eist bij drie besluiten een schadevergoeding van 350 euro (opgeteld 1.050 euro). Volgens de rechter staat vast dat de Utrechter misbruik van de Wob heeft gemaakt, maar kent bij slechts één van de besluiten een schadevergoeding toe. De hoogte van de schadevergoeding bij andere besluiten is ‘onvoldoende’ onderbouwd. Uit het vonnis blijkt dat je als gemeente niet zomaar een standaard schadevergoeding kunt eisen. ‘Het is kennelijk belangrijk dat je de schade die je als gemeente hebt geleden goed onderbouwt’, zegt de Leidse stadsjurist Pronk.

Geen beperking

De man krijgt geen beperking opgelegd van het aantal Wob-verzoeken dat hij bij de gemeente mag indienen. Leiden had verzocht om een maximum van twee verzoeken per maand én dat de briefschrijver in de aanhef aangeeft dat het om Wob-verzoeken gaat. Daarmee wil Leiden voorkomen dat ambtenaren ‘onnodig uren moeten besteden aan het herkennen en verwerken van verzoeken’ van de man. De Haagse rechtbank is daarin niet meegegaan omdat het recht op openbaarheid van informatie zwaarder weegt.

Maximum

Eerder was het de gemeente wel gelukt via de rechter een maximum op te leggen aan een andere Utrechtse veelschrijver. Die man bestookte Leiden met een grote hoeveelheid informatieverzoeken – onder meer over het aantal aangelegde fietspaden. De rechter bepaalde in oktober 2014 dat de man nog maar twee brieven per maand naar de gemeente mag sturen. Voor elk extra informatieverzoek moet hij 1.000 euro extra betalen.

Aanpak misbruik

Gemeenten worstelen al langer met de aanpak van ‘Wob-misbruik’. Minister Plasterk (PvdA) van Binnenlandse Zaken wil de Wet dwangsom al langer loskoppelen van de Wob, maar de Kamer heeft het besluit daarover uitgesteld. Het parlement wil een alternatief voor de Wob een kans geven en behandelt eerst het initiatiefvoorstel Wet open overheid (Woo) van GroenLinks en D66. Ook in dat voorstel wordt de dwangsom afgeschaft.

Dupe

De stadsjurist hoopt dat de landelijke politiek snel een manier vindt om een einde te maken aan het misbruik met de Wob. ‘Door de vele valse informatieverzoeken krijg je weinig zin meer om serieus met de Wob aan de slag te gaan. De mensen die oprecht op zoek zijn naar informatie, worden de dupe.’ Critici die stellen dat het wel meevalt met het Wob-misbruik in Nederland zouden eens in Leiden moeten komen kijken, vindt Pronk. ‘We zijn er echt heel veel tijd mee kwijt en dat is gewoon zonde van het belastinggeld.’