Minder wethouders naar huis gestuurd

Nooit zijn er zo weinig wethouders politiek ten val gekomen als na de gemeenteraadsverkiezingen van 2014: slechts 16. Dat is fors lager dan bij de start van de collegeperiodes na de raadsverkiezingen van 2010 (28), 2006 (33) en 2002 (29).

Bredere coaliteis stabieler
Er dient zich een aantal verklaringen aan waarom het aantal gesneuvelde wethouders na de collegevorming van 2014 zo laag is uitgevallen. Er is een opmerkelijk verschil in de start van de huidige collegeperiode vergeleken met die van vier jaar geleden. Toen waren er acht maanden na de verkiezingen al acht colleges door onderlinge meningsverschillen ten onder gegaan. In 2014 zijn alleen Culemborg en Leidschendam-Voorburg getroffen door een coalitiebreuk. Dat geringe aantal is op zijn minst opvallend wanneer bedacht wordt dat er als gevolg van de versplinterende verkiezingsuitslag in 2014 een veel groter aantal colleges met uitsluitend nieuwe wethouders is aangetreden dan in 2010. Het lijkt erop dat de bredere, nieuwe coalities voorlopig stabieler zijn dan na de verkiezingen van 2010. 

Niet op spits gedreven
Maar meer waarschijnlijk is dat de nieuwe coalities hun eventuele politieke meningsverschillen niet op het spits hebben gedreven omdat iedereen erg druk is geweest met de grootste verandering ooit in bestuurlijk Nederland: de voorbereiding op de nieuwe gedecentraliseerde taken voor jeugd, werk en zorg. Het laagste aantal politiek gesneuvelde wethouders sinds de invoering van het dualisme in 2002 kan daarmee wel eens duiden op een stilte voor de storm. De verwachting van veel waarnemers en bestuurskundige analisten is dat in 2015 tal van wethouders worden afgerekend omdat gemeenten de zorg voor kwetsbaren en ouderen door de gelijktijdige, forse bezuinigingen niet kunnen waarmaken. In 2014 kostte de introductie van die nieuwe taken tot dusver één wethouder het politieke leven. In Kampen nam Sybren Gerlofsma ontslag nadat zijn partij (SP) zich verzette tegen het schrappen van de huishoudelijke zorg uit de nieuwe wet maatschappelijke ondersteuning.
 

De opvallendste 5 valpartijen

1. Haarlem: oude zaken blijven meetellen 
Het aftreden dat het meeste tromgeroffel veroorzaakt in 2014 is het vertrek van Ewout Cassee (D66) in Haarlem. De aanleiding is een oude kwestie: heeft Cassee wel melding gemaakt van een aantal procedures waar hij als ondernemer voor zijn aantreden in 2010 (vier jaar eerder!) was betrokken?

2. Kampen: de eerste op de nieuwe taken
In 2014 is Sybren Gerlofsma (SP) de eerste wethouder die ten val komt vanwege de zorgtaken voor gemeenten. Zijn partij ziet niets in het collegevoorstel om de huishoudelijke zorg te schrappen.

3. Culemborg: coalitiecrisis. 
Culemborg tekent vlak voor de zomer voor de eerste val van een college, nauwelijks twee maanden na het aantreden van de nieuwe coalitie van VVD en verkiezingswinnaars D66 en Christenunie. De Culemborgse coalitiecrisis trekt in het najaar landelijke aandacht wanneer de formatie van een nieuw college meer dan vier (!) maanden duurt. De persoonlijke en politieke verhoudingen blijken verstoord. Vlak voor Kerst wordt een nieuwe college gepresenteerd.

4. Oude IJsselstreek: de eerste na de collegevorming
Jelle Berens (SP) treedt twee dagen na zijn benoeming af. Hij breekt daarmee het record van Marcel van Dalen (D66), die in 2010 twee maanden na zijn aantreden als wethouder in Blaricum moest aftreden. Berens zou geheime informatie hebben gelekt. 

5. Wijk bij Duurstede: ontkennen helpt niet 
De VVD wordt pijnlijk getroffen als bekend wordt dat de liberale wethouder van Wijk bij Duurstede, Carel van Gelderen, betrokken was bij een grote hennepkwekerij die in 2011 in Arnhem is opgerold. Extra pijnlijk is dat Van Gelderen om zichzelf uit de wind te houden een stroman zwijggeld heeft beloofd. De stroman besluit toch een verklaring af te leggen.

Klik hier voor de hele lijst van tussentijds politiek ten val gekomen wethouders in 2014

Schrale troost voor PvdA 
Opvallend is het vooralsnog smetteloze blazoen in de nieuwe collegeperiode voor wethouders van CDA, PvdA en GroenLinks. Geen van de wethouders van deze partijen is sinds de raadsverkiezingen tot aftreden gedwongen. Voor de PvdA, die na de verkiezingen van 2014, van de vierde naar de vijfde plaats in wethoudersland zakte (van 244 naar 133 wethouders) is dat een schrale troost. 

Haagse regie 
Regie vanuit de landelijke politieke top op de lokale afdelingen is een fenomeen dat altijd weer opduikt. Afgelopen jaar manifesteerde het zich bij D66. De partij van Pechtold stuurde succesvol op een PvdA-loos college in Amsterdam. Haagse regie is niet zonder risico’s. Vlak voor Kerst kost het in Den Bosch D66-lijsttrekker Jan Smit de kop, die door wilde met de PvdA. In Haarlem wordt D66-wethouder Cassee na veel gedoe weggestuurd en knalt de lokale D66-fractie uiteen.

Politiek ten val gekomen wethouders van 2004 tot en met 2014: