Advertentie
bestuur en organisatie / Achtergrond

Wens: EU-debat in elke gemeente

Verplicht is het niet, gewenst wel: elke gemeente zou met haar inwoners in debat moeten gaan over de toekomst van Europa. De grote zorg is of er straks echt wat met de uitkomsten ervan gebeurt.

28 mei 2021
shutterstock-182474909.jpg

Verplicht is het niet, gewenst wel: elke gemeente zou met haar inwoners in debat moeten gaan over de toekomst van Europa. De grote zorg is of er straks echt wat met de uitkomsten ervan gebeurt.

Om Europa dichter bij de burger te brengen

Gemeenten en regio’s zijn onmisbaar om de burger te bereiken met de Europabrede Conferentie over de Toekomst van Europa. Daardoor, zo is de achterliggende gedachte, zou de Europese Unie (EU) democratischer moeten worden. Maar veel gemeentelijke actie is nog niet te zien, bevestigt Overijssels gedeputeerde Eddy van Hijum (CDA, Economische Zaken). ‘Sommige bestuurders kijken je nog wat glazig aan als je met hen praat over de Conferentie over de Toekomst van Europa’, zegt hij.

En zonder betrokkenheid van het lokale en het regionale niveau lukt de oefening in democratie die de Conferentie over de Toekomst van Europa moet zijn, niet, vindt president Apostolos Tzitzikostas van het Comité van de Regio’s (CvdR). Hij roept gemeenten op er werk van te maken, via bijvoorbeeld burgerdialogen in de tweede helft van dit jaar.

Van de bijna zeshonderd evenementen die in de tweede helft van mei op het platform van de Conferentie staan, waren er tot op het moment van schrijven van dit artikel vijf in Nederland gepland. Die worden allemaal georganiseerd door maatschappelijke organisaties; lokale en regionale overheden ontbreken nog. Delegatieleider van de Nederlandse delegatie in het CvdR en burgemeester van Hof van Twente, Ellen Nauta, laat weten dat er momenteel ‘hard wordt nagedacht’ over lokale evenementen zoals burgerdialogen.

Wat opvalt is dat het kabinet participatie door gemeenten aan de Conferentie tot dusver niet promoot. In de Kamerbrief over de Conferentie die het kabinet in april naar de Tweede Kamer stuurde wordt met geen woord gerept over de rol die gemeenten kunnen pakken. Nauta kwalificeert dat als ‘een gemiste kans’. Gemeenten hadden eerder namelijk juist aangegeven een rol te kunnen spelen vanwege hun lokale netwerken.

De conferentie is volgens haar belangrijk omdat de EU zich eens in de zoveel tijd opnieuw moet uitvinden. ‘Mede door de pandemie en de grote digitale en groene transities zijn in de verschillende lidstaten een aantal belangrijke vragen gesteld: welke bevoegdheden moet de EU hebben? Wie neemt welk besluit in de EU? Hoe democratisch is de EU? En waar liggen de grenzen? Dan is het een goede ambitie om daarover eerst een breed gesprek te starten. Tegelijk is het dan de kunst dat gesprek te voeren op plekken waar het er echt toe doet. En dat is waar de Europese Unie met de voeten in de klei staat: gemeenten, provincies en regio’s.’

Ver van het bed
Gedeputeerde Van Hijum heeft voor in zijn provincie al concrete plannen. Hij wil Overijsselse mkb-ondernemers beter bij Europa betrekken. Vaak hebben ze geen idee wat de EU voor hen kan betekenen als het gaat om subsidies en grensoverschrijdende samenwerking, zegt hij. CvdR-lid Van Hijum wil daar verandering in brengen door met hen in gesprek te gaan en hen ook in het najaar mee te nemen naar Brussel.

Tegelijk snapt hij dat zijn collega-bestuurders de Conferentie een ver-van-hun-bedshow vinden. De Conferentie is in zijn woorden nogal ongericht. ‘Juist daarom maak ik het concreet door mij te richten op een specifiek deel van mijn portefeuille.’ De grote uitdaging van de Conferentie is hoe de burger meer bij de instituties en het EU-beleid te betrekken, zegt ook Gonny Willems, directeur van Studio Europa Maastricht. In Studio Europa werken de universiteit van Maastricht, de gemeente Maastricht en de provincie Limburg samen om burgerdialogen en de wetenschap samen te brengen rondom Europese samenwerking. ‘Het betrekken van de tussenlaag van gemeenten en provincies is daarvoor onmisbaar’, aldus Willems.

De Conferentie moet gaan over een weerbare Europese democratie met participatie van de burger en een goede verantwoording van politici en bestuurders, meent ze. Eeuwige debatten over meer of minder Europa, wat Europarlementariër Michiel Hoogeveen (JA21) onlangs in De Telegraaf suggereerde, of over de vestigingsplaats van het Europees Parlement in Straatsburg waar PvdA-Euroafgevaardigde Vera Tax vanaf wil, passen daar minder in meent Willems. Over die eeuwige debatten zegt ze dat mensen natuurlijk sceptisch mogen zijn, maar niet cynisch. Want met cynisme breng je geen werelden bij elkaar en dat is wat zij graag wil met Studio Europa.

Meertalig
Studio Europa loopt zich warm voor de Conferentie, net zoals meer lokale en regionale overheden en maatschappelijke organisaties in de EU. ‘Het gaat ons om het verbinden van de lokale en regionale dimensie met de Europese dimensie. Dit door Europese thema’s als digitalisering en de Green Deal te verbinden aan de lokale situatie.’

In Maastricht staat op 1 juli het eerste event gepland in samenwerking met het CvdR: Werkplaats Europa. Studio Europa brengt dan wetenschappers, beleidsmakers, het maatschappelijk middenveld en politici bij elkaar. Dat gebeurt door gesprekken via de zogeheten open space- methode, waarbij gesprekspartners samen de onderwerpen bedenken en ook samen bepalen hoe die worden besproken. Later in het jaar en in het voorjaar van 2022 zal Studio Europa aandacht besteden aan het dertigjarig bestaan van het Verdrag van Maastricht, dat werd ondertekend in 1992. En bij die activiteiten komt de Conferentie eveneens ter sprake.

Studio Europa organiseert dat soort bijeenkomsten vaker. In 2019 vond bijvoorbeeld het Spitzen-kandidatendebat plaats, in de aanloop naar de Europese verkiezingen. In de zaal waren duizend mensen aanwezig en buiten bij de videoschermen stonden nog eens duizend mensen. Dat debat was in het Engels. De uitdaging van deze tijd wordt het om de dialogen meertalig te maken, zegt de Bertelsmann Stiftung. De Duitse denktank die het CvdR ondersteunt, heeft daar al ervaring mee in de EU, waaronder in Den Haag.

De stichting werkt al jaren aan concepten om de burger meer bij de Europese Unie te betrekken en die methodes komen ook online beschikbaar, zegt projectmanager Dominik Hierlemann. De Bertelsmann Stiftung gaat tien tot twintig regio’s en gemeenten ondersteunen met experimenten op dit gebied. Decentrale overheden, ook uit Nederland, kunnen daar via het CvdR naar solliciteren.

Grote zorg
Volgens Hierlemann zijn drie zaken belangrijk om een echt democratisch debat te krijgen via burgerdialogen. Ten eerste werkt de Bertelsmann Stiftung met toevallig uitgekozen burgers om de usual suspects te vermijden, deelnemers die altijd op dit type bijeenkomsten af komen. Die deelnemers worden uit mail- en telefoonregisters gehaald en dat betekent veel mail en telefoonwerk om deelnemers te krijgen. Want niet iedereen zit op deelname te wachten: voor een deelnemer moeten zeker tien mensen worden benaderd, dus als de groep uit 200 mensen bestaat dan betekent dat 2.000 pogingen.

Daarbij staat diversiteit bovenaan de lijst met criteria om een echte veelvoud aan meningen te krijgen. Dat betekent net zoveel mannen als vrouwen, er wordt gelet op een evenwichtige leeftijdsverdeling en ook diversiteit in socio-economische achtergronden.

Een ander belangrijk punt is dat er echte dialogen tot stand komen door de inzet van verschillende gesprekstechnieken. Het doel is dat aan het eind van het event iedereen wat heeft gezegd, zegt Hierlemann.

‘Het is dus niet zo dat politici het grootste deel van het event vullen en dat er een paar reacties uit de zaal komen.’ Als derde punt is het belangrijk dat er wat met de resultaten van de deliberatie gebeurt en dat de belangrijkste aanbevelingen voor gemeenten in het eindrapport van de Conferentie komen te staan. Met name dat laatste vormt een grote uitdaging. Ook voor Eddy van Hijum is dat de grote zorg. Hij denkt dat vraagtekens daarover voor gemeenten een belemmering kunnen zijn om de gewenste activiteiten te organiseren.

Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Mediafonds van de Europese Unie.

Plaats als eerste een reactie

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.

Advertentie