‘Gemeente moet zich beter informeren’

Lokale bestuurders, politici en ambtenaren zijn niet altijd even goed op de hoogte van de asielprocedure. Nu de gemoederen overal in het land hoog oplopen, is dat volgens hoofddirecteur Rob van Lint van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) wel nodig.

Na het interview met burgemeester René Verhulst van Goes (zie Binnenlands Bestuur van 11 september) vindt Van Lint het tijd voor een weerwoord. Niet speciaal om Verhulst de maat te nemen – zijn gemeente stelde per slot van rekening tot dit weekend de Zeelandhallen beschikbaar voor de opvang van asielzoekers – wel om een paar dingen recht te zetten. Van Lint signaleert dat lokale bestuurders zich soms in het asieldebat mengen – ‘overigens zeer terecht’, zegt hij – zonder altijd goed geïnformeerd zijn. Zo verlangt Verhulst in Binnenlands Bestuur van de IND kortere procedures die aflopen met ja of nee. De huidige procedures duren volgens Verhulst te lang. Klopt niet, zegt Van Lint. ‘In werkelijkheid doen wij ons werk voor 70 procent binnen de wettelijke termijn van acht dagen. In de overige gevallen concluderen we dat nader onderzoek gewenst is, bijvoorbeeld omdat er twijfel is over het land van herkomst. Deze verlengde asielprocedure mag maximaal zes maanden duren.

Ook daar houden wij ons aan. Momenteel handelen we eerder meer dan minder zaken binnen acht dagen af. Dat komt doordat veel Syriërs goed gedocumenteerd zijn, waardoor wij gemakkelijker binnen een week kunnen beslissen. Het beeld dat de IND jaren doet over procedures is dus echt onzin. Wel komt het voor dat mensen na een afwijzing nog jarenlang procederen, omdat ze het er niet mee eens zijn. Dan halen ze alles uit de kast, tot de Raad van State aan toe. Maar dat heeft niets te maken met traagheid of onduidelijkheid van de kant van de IND.’

Identiteitspapieren
Het is niet de enige misvatting die Van Lint uit de wereld wil helpen. De burgemeester van Goes wekt ook de indruk dat identiteitspapieren voor asielzoekers – anders dan voor Nederlandse ingezetenen – niet zo belangrijk zijn. Van Lint: ‘Hij vraagt zich af of er wel wordt gecontroleerd op documenten. Het antwoord is: ja, natuurlijk. Zowel door de Koninklijke Marechaussee als door onze mensen. Iemand die ongedocumenteerd binnenkomt moet aanzienlijk meer uit de kast halen om aan te tonen dat zijn verhaal echt is dan iemand die de juiste papieren kan overleggen. Maar er kunnen ook goede redenen zijn waarom iemand die vlucht geen papieren heeft.’

Ook het pleidooi van Verhulst om een quotum in te stellen voor het aantal asielzoekers dat Nederland toelaat, is volgens Van Lint niet zomaar mogelijk. ‘Nederland heeft het VN Vluchtelingenverdrag ondertekend. Daarmee zijn wij verplicht om aan iedereen die een levensbedreigende situatie ontvlucht en zich hier meldt bescherming te bieden. Dat lijkt me ook niet meer dan menselijk. Uiteraard moeten we wel grondig onderzoeken of het verhaal van de aanvrager van asiel klopt. Dat is bij uitstek de taak die de IND  naar behoren vervult.’

En dan is er nog de oproep van burgemeester Verhulst om de verblijfsvergunning niet standaard vijf jaar te laten zijn, maar bijvoorbeeld twee jaar. ‘Die vijf jaar is wettelijk vastgelegd’, zegt Van Lint. Bij internationale conflicten zie je dat het vaak ten minste vijf jaar duurt voordat de situatie weer als veilig kan worden bestempeld. Kijk naar de oorlog in Syrië, die is nu vier jaar gaande. Twintig jaar geleden hebben we op de Balkan hetzelfde gezien. Dus een verblijfsvergunning na twee jaar herbeoordelen, leidt op de korte termijn tot meer administratieve rompslomp en niet automatisch tot een korter verblijf in Nederland. Bovendien hebben we de mogelijkheid om de vergunning tot verblijf in te trekken zodra de situatie in het land van herkomst is verbeterd. De asielzoeker moet dan terug. Dat hebben we bijvoorbeeld gedaan na de oorlog in Irak.’

Wachttijd
Dit alles neemt niet weg dat Van Lint zich de zorgen van lokale bestuurders en politici goed kan voorstellen. Een verblijfsvergunning van vijf jaar betekent immers vijf jaar beslag op woonruimte en recht op sociale voorzieningen. In het huidige maatschappelijke klimaat is dat een lastige boodschap. Daar komt bij dat op alle gemeenten een beroep wordt gedaan om – voorafgaand aan de asielprocedure – noodopvang beschikbaar te stellen. De periode die asielzoekers daarin doorbrengen, duurt bovendien aanzienlijk langer dan ‘normaal’. Er is een wettelijke termijn van minimaal zes dagen ‘rust- en voorbereidingstijd’, waarin de asielzoeker na aankomst op adem kan komen en onder meer een medische check krijgt. Tot afgelopen zomer begon de IND doorgaans geen zes dagen, maar een week of drie na binnenkomst aan de achtdaagse afhandeling van de asielaanvraag. Die termijn is nu opgelopen tot vijf maanden. Zo ontstaat een lange ‘wachttijd’, met alle risico’s van verveling en oplopende spanningen van dien. Ook die bui zien veel gemeenten hangen. Zeker de burgemeesters, met hun verantwoordelijkheid voor de openbare orde en veiligheid.

Een snelle oplossing voor dit probleem heeft de IND niet, geeft Van Lint toe. ‘We hebben inmiddels 300 extra medewerkers aangetrokken, maar die moeten eerst worden opgeleid. Omdat geen enkele hogeschool of universiteit een opleiding tot Beslisambtenaar Toelatingsbeleid aanbiedt, doen we dat dus in eigen opleidingsklasjes, begeleid door onze eigen mensen. We halen dus ervaren mensen uit het primaire proces om voor de klas te staan. De opleiding duurt zo’n twee maanden. We doen het in groepen van honderd, dus bij elkaar neemt het een half jaar in beslag voordat zichtbaar wordt dat de organisatie fors is uitgebreid.’ Inmiddels zijn de eerste groepen nieuwe medewerkers opgeleid en productief. Of de wachttijd daarna korter wordt, durft Van Lint niet te beloven. ‘Dat hangt natuurlijk af van het aantal mensen dat binnenkomt. Komt er een winterdip of gaan het in dit tempo door?’ Wel gaat de IND vanaf aanstaande zaterdag in de weekenden door met het afhandelen van asielaanvragen (in Ter Apel, Zevenaar, Den Bosch en Doetinchem).

Van Lint realiseert zich dat ook gemeenten een moeilijke klus te klaren hebben. ‘De gemeenten, COA, IND, Vluchtelingenwerk en de politie werken aan dezelfde opgave. Het is daarbij van belang dat we over en weer informatie delen. Laatst had ik de burgemeester van Utrecht aan de lijn, die dezelfde avond nog zijn verhaal moest doen op een bewonersavond. Hij had een paar vragen over de asielprocedure en vond het heel fijn om daar antwoorden op te krijgen, omdat hij zijn bewoners nu goed kon informeren. Mijn oproep is dus: bel gerust, wij staan altijd open voor het gesprek.’

Aanmelden, registreren, afhandelen
In principe gaat iedere asielzoeker eerst naar Ter Apel (gemeente Vlagtwedde) of naar het aanmeldcentrum op Schiphol.

In Ter Apel vindt een eerste inschrijving plaats. Daarna moe­ten asielzoekers zich laten identificeren. Momenteel kan dat in Ter Apel zelf, in Amsterdam, Rotterdam, Budel, Veenhuizen, Leusden en Didam.

De identificatie en registratie bestaan onder meer uit het afnemen van vingerafdrukken, het overleggen van identiteitspapieren (indien aanwezig) en het ondertekenen van de asielaanvraag. Vervolgens doet de IND een aanmeldgehoor. Daarna is er een rust- en voorbereidingstijd, die minimaal zes dagen, maar momenteel vijf maanden duurt. Dan begint de IND met haar echte werk: de algemene asielprocedure. De gehoren vinden momenteel plaats in Ter Apel, Zevenaar en Den Bosch, waar mensen vanuit opvangcentra naartoe worden gebracht, en op het asielzoekerscentrum in Doetinchem.

Op dag 1 vindt het eerste gehoor plaats, op dag 2 kan de advocaat reageren op het verslag, op dag 3 is het nader gehoor, dag 4 is weer voor de advocaat, op dag 5 valt een positieve beslissing of een conceptafwijzing, waarop de advocaat op dag 6 kan reageren, op dag 7 valt een definitieve beslissing, die op dag 8 wordt uitgereikt.

Er kunnen redenen zijn (twijfel over land van herkomst, nationale veiligheid) voor nader onderzoek. Dan volgt de verlengde asielprocedure van maximaal zes maanden.