'Er zijn wel degelijk gangsters'

Criminele infiltratie is wel degelijk een potentieel gevaar voor gemeenteraden, aldus Emile Kolthoff, lector ondermijning aan de Avans Hogeschool. Dat er geen bewijs voor is, zoals hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga onlangs stelde, weerspreekt hij niet. ‘Maar we moeten op onze hoede zijn.’

Hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga en lector aan de Politieacademie Guus Meershoek stelden dat bestuurders het gevaar voor criminele infiltratie in de gemeenteraad overdrijven. Zij vonden geen bewijs dat criminelen daar pogingen toe ondernemen.
‘Er is inderdaad weinig bewijs voor, maar de waarschuwing van burgemeesters en CdK’s gaat over de verharding van de strijd tegen georganiseerde misdaad. De afgelopen vier jaar is die aanpak geïntensiveerd met een taskforce in Brabant en soortgelijke initiatieven in Gelderland en Overijssel. De druk op drugscriminelen is opgevoerd. En wat blijkt: hoe harder jij reageert, hoe harder hun reactie weer is. Dan krijg je een kat-en-muisspel. Zij willen hun activiteiten voortzetten en een manier is een positie in de politiek bemachtigen via infiltratie, omkoping, bedreiging.’

Criminele infiltratie is dus wel degelijk een risico?
‘Infiltratie is een theoretisch risico, maar kan bij verkiezingen een rol gaan spelen. De waarschuwing was: let op wie u op de lijst zet. Het is verontrustend dat veel partijen geen cv’s checken of referenties natrekken. Het risico blijft zo aanwezig. Je ziet bedreigingen toenemen. In een enquête van Radio 1 onder 800 raadsleden zie je toch, als je extrapoleert, zo’n 80 gevallen van poging tot omkoping van raadsleden in de afgelopen vier jaar. 20 procent zegt dat ze collega-raadsleden niet vertrouwen op hun integriteit. Dat zijn signalen, geen bewijs, maar we moeten op onze hoede zijn en preventief maatregelen nemen. Het is jammer dat politieke partijen die boodschap onvoldoende oppakken. Elzinga’s cijfers in Trouw vind ik verontrustend genoeg: 2 procent op 800 raadsleden. Maar misschien valt het mee.’

Ik vroeg de Brabantse CdK Wim van den Donk om een reactie, maar die zei dat het voor hem onmogelijk is hierover vrij te spreken. Hoe interpreteert u dat?

‘Er gebeuren dingen die hij niet kan openbaren. De CdK is sparringpartner van burgemeesters, hun eerste aanspreekpunt. Dit zijn gevoelige zaken. Er loopt nog onderzoek, je volgt iemand om meer signalen op te vangen, er is contact over in het driehoeksoverleg. Het gaat over gekozen volksvertegenwoordigers en daar heb je als CdK geen hiërarchisch verhouding mee. Hij zal ongetwijfeld een aantal dossiers op zijn bureau hebben liggen, waar hij niet over kan spreken en ook niet over wil liegen tegen een journalist.’

De suggestie van infiltratie zonder bewijs is heel schadelijk voor het aanzien van de Nederlandse politiek, zegt Elzinga.
‘Daar heeft hij gelijk in, maar het is meer dan suggestie. Die reactie van Van der Donk zegt genoeg. Het is niet alleen een theoretische mogelijkheid, er zijn gewoon een aantal gangsters. Laat nu eerst eens die 20 procent zakken naar 5. En dat is nog veel.’

Meershoek ziet in Nederland geen Italiaanse toestanden. Kunt u dat beamen?
‘Italiaanse toestanden is zeker overdreven. We zijn geen maffiastaat of narcostaat, maar hebben wel een probleem. Het zit nog aan de rafelranden, ook van de politiek. Er worden mensen bedreigd, een gemeentehuis en auto’s in brand gestoken, maar gelukkig zijn dat nog uitzonderingen. Er zijn wel signalen dat het klimaat verhardt. Jongeren die voor 500 euro iemand koud maken. Twee 16-jarige jongens zijn deze week opgepakt voor een dubbele liquidatie. Alles wat je kunt doen, moet je ook doen. Dan helpt het niet als mensen zeggen dat het overdreven is. Ik hoop dat ze gelijk hebben, maar ik vrees het ergste.’