Behoorlijk bestuur

Discriminatie bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, een corruptieschandaal bij het Europees Parlement en het immer voortdurende toeslagenschandaal bij de Belastingdienst. Is behoorlijk besturen zo moeilijk?

Behoorlijk bestuur betekent allereerst het houden aan (on)geschreven regels en wetten. Dat is voor enkele bestuurders lastig. Uit alweer wat ouder onderzoek bleek dat lokale en provinciale overheden ‘meer dan incidenteel’ wetten en regels breken. Ook landelijk gaat het geregeld fout. Dat het ministerie van VWS liever een dwangsom betaalt dan naar de rechter te luisteren, is een triest dieptepunt. Dergelijke slechte voorbeelden van de top, denk ook aan het wissen van zijn sms-verkeer door de premier, veroorzaken grote imagoschade aan ons binnenlands bestuur.

Behoorlijk bestuur is echter meer dan alleen het houden aan regels. Van bestuurders wordt meer en nobeler gedrag verwacht dan alleen het houden aan wet- en regelgeving. Wethouders die ruim declareren of ministers die wel erg snel na hun ministerschap een aanpalende lobbyfunctie aanvaarden, verdedigen zich door te zeggen dat ze volgens (geschreven) regels hebben gehandeld. In veel gevallen, en zeker in het geval van de lobbyende minister, hadden zij zelf of hun omgeving (ook hier wederom onze minister-president) beter moeten weten en anders moeten handelen. Wat we onze buurman wel toestaan, vinden we van onze bestuurders niet toelaatbaar. Dat voelt wellicht oneerlijk, maar het is verstandig dat bestuurders daar rekening mee houden.

En als laatste vereist behoorlijk bestuur soms het overtreden van wet- en regelgeving. We wensen nu bijvoorbeeld vrij eensgezind dat we dat in het toeslagenschandaal hadden gedaan. Ook in het onlangs afgeronde onderzoek naar Robin-Hoodgedrag onder wethouders bleek dat wethouders incidenteel wetten en regels terzijde schuiven. Onder Robin-Hoodgedrag verstaan we het buigen en breken van regels, niet voor eigen gewin, maar voor een ‘nobel doel’, om het goede te doen voor de samenleving of kwetsbare inwoners. In uitzonderlijke gevallen kan het overschrijden van de wet toelaatbaar zijn.

Behoorlijk besturen staat dus in een complexe verhouding tot wet- en regelgeving. Toch is de basis relatief eenvoudig. Als bestuurder houd je jezelf en anderen aan wetten en regels. Bij twijfel of in situaties waarin regels niet voorzien, vraag je je af: geef ik hiermee het goede voorbeeld? En overleg dat dilemma ook met je omgeving (vermijd daarbij wel de jaknikkers). Bij veel van de duizenden lokale en landelijke bestuurders lijkt dit goed te gaan, maar het zijn de uitzonderingen die het imago van het bestuur het meest geweld aandoen. De bestuurlijke en ambtelijke top die dat betreft en soms verzaakt het goede voorbeeld te geven, zou zich dat best meer aan mogen trekken.