Vragen over demonstratierecht na nachtelijke boerenprotesten

Het blokkeren van snelwegen en dumpen van afval op wegen gaat de grens van het demonstratierecht over, zeggen burgemeesters Sjors Fröhlich (Vijfheerenlanden) en Sander Schelberg (Hengelo). Fröhlich omschreef de boerenactie op het sociale platform X als ‘totaal onverantwoord’. Op de A15 ontstond een ongeluk, vermoedelijk door rook van een brand door een boerenactie. Schelberg waarschuwt de mensen die onder meer hooibalen in brand staken.

Als dief in de nacht

Volgens Fröhlich is het recht van demonstreren ‘ongelofelijk sterk verankerd’. Maar de grens ligt volgens de burgemeester bij het opwerpen van blokkades, het in brand steken van dingen of het oproepen tot geweld. ‘Dan ga je voorbij de grens van demonstreren in Nederland’, zegt hij. ‘Dat gaat helemaal nergens over.’

Ook volgens de burgemeester van Hengelo heeft het niets met demonstreren te maken als je ‘als dief in de nacht brandsticht en daarmee milieudelicten en misdrijven pleegt’. Dinsdagochtend werden bij op- en afritten van de A1 bij Hengelo en Oldenzaal afval en asbest gedumpt en hooi in brand gezet.

Burgemeester Ton Heerts van Apeldoorn noemt ‘brandstichten, met ook nog eens asbesthoudend materiaal, in de nabijheid van een woonomgeving afschuwelijk’. Bij Beekbergen waren hulpdiensten urenlang bezig om de resten van in brand gestoken asbest op te ruimen. Heerts: ‘Uit de vele verontwaardigde reacties blijft heel duidelijk: hiermee verspeel je alle begrip en draagvlak. Dit zijn gewoon strafbare feiten. En voor plegers van strafbare feiten geldt dat ze vervolgd moeten worden.’

Wie dit leest, is gewaarschuwd

Volgens Schelberg heeft het Openbaar Ministerie voldoende aanleiding om tot vervolging over te gaan. Daarom hoeft Schelberg niet zelf aangifte te doen, maar ‘als dat toch nodig is, doe ik dat vandaag nog’, zegt hij. ‘Wie dit leest, hoort of ziet, is gewaarschuwd: deze grens moet je niet overtreden.’

Volgens Fröhlich kan zijn gemeente weinig maatregelen tegen acties nemen ‘want je weet niet wat er gebeurt en waar’. ‘Wat mij betreft moeten we altijd in gesprek blijven. En aan boeren laten weten dat we er voor ze zijn en ze proberen te helpen.’

De gemeente Vijfheerenlanden staat ‘in goed overleg’ met de aanwezige boerenorganisaties uit de regio, zegt Fröhlich. ‘Ik begrijp dat boeren van zich willen laten horen, maar doe het op een fatsoenlijke manier.’

Mesthoop voor provinciehuis Utrecht

De provincie Utrecht wil de rekening voor het opruimen van bij het provinciehuis gestorte mest neerleggen bij de organisatoren van een protestactie van boeren. Een grote groep boeren was vrijdagavond naar het provinciehuis gekomen om een brief aan de commissaris van de Koning te geven en liet bij vertrek de mest achter bij de hoofdingang van het provinciehuis.

Verder heeft de provincie politie en justitie gevraagd te onderzoeken of tijdens het protest strafbare feiten zijn gepleegd. Volgens Gedeputeerde Staten verliep de aanbieding van de brief aan commissaris Hans Oosters ‘op een onaangename en intimiderende wijze’ en bleek een gesprek niet mogelijk.

GS benadrukken dat ze begrip hebben voor de emoties die boeren hebben door de onzekerheden waarmee de agrarische sector te maken heeft. Het college erkent dat boeren het recht hebben om met demonstraties aandacht voor hun situatie te vragen, maar voegt eraan toe dat ze zich wel aan de wet moeten houden.

Ook boerenactie in Maastricht

Boeren voerden dinsdagmiddag ook actie bij het gouvernement in Maastricht, lieten de Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB) en het Limburgs Agrarisch Jongeren Kontakt (LAJK) weten. Ze boden landbouwgedeputeerde Jasper Kuntzelaers (PvdA) een pamflet aan.

De Limburgse boeren en tuinders ‘voelen zich machteloos en gemangeld tussen krachten waar ze geen vat op hebben’, aldus Rompelberg. Ze maken zich zorgen over hun eigen toekomst, maar ook over de voedselzekerheid. Overheidsbeleid ‘leidt tot enorme kostenstijgingen voor de burger, verkwanseling van onze agrarische kennis en kunde en uiteindelijk tot een kaalslag op het platteland’.

Einde protest bij grensovergang

De boerenblokkade met een tiental trekkers in het Vlaamse Zelzate bij de Nederlands-Belgische grens werd dinsdagmiddag beëindigd. Tractoren blokkeerden er de N423 blokkeerden Zelzate ligt net over de grens, op zo'n 15 kilometer van Terneuzen. Het verkeer had te maken met veel vertraging.

Belgische en Nederlandse boeren voeren al langer actie omdat ze ontevreden zijn over het nationale en Europese landbouwbeleid. Maandag nog blokkeerden boeren een grensovergang in Limburg op de A2.

Yeşilgöz en het demonstratierecht

Justitieminister Dilan Yeşilgöz zei dinsdagmiddag van het Openbaar Ministerie te willen weten wat er nodig is om de scheidslijn duidelijker te krijgen tussen gebruik en misbruik van het demonstratierecht. Tijdens de boerenprotesten van maandag en dinsdag zijn volgens haar misdrijven gepleegd. ‘Gelukkig zijn vandaag twee mensen opgepakt. Zo nodig zullen meer mensen van hun bed worden gelicht.’

Ook het roepen van bedreigende leuzen moet wat Yeşilgöz betreft vaker en harder worden aangepakt. ‘Als je in Amsterdam op straat rondloopt en scandeert dat Rutte dood moet en dat Biden dood moet; hoezo loop je door, hoezo word je niet opgepakt? Dat wil ik weten. Ik ben daar echt ongelofelijk klaar mee.’