‘Code Oranje’ mag gaan experimenteren

Een aantal voorhoedegemeenten mag gaan experimenteren met vernieuwende vormen van democratie. Dat heeft minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken) aan de initiatiefnemers van Code Oranje toegezegd. Wetten hoeven vooralsnog niet te worden aangepast. ‘Hoe meer je zonder wetswijziging kunt doen, hoe sneller je kunt handelen.’

Signaal

Dat zegt Plasterk in een (dubbel)interview in Binnenlands Bestuur van deze week. De Vlaardingse burgemeester en Code Oranje-boegbeeld Bert Blase had Plasterk om die experimenteerruimte gevraagd. De beweging wil dat een aantal voorhoedegemeenten in 2018, na de eerstvolgende raadverkiezingen, met niet-alledaagse ideeën voor vernieuwing van de lokale democratie aan de slag kan gaan. ‘Gemeenten zitten te wachten op een signaal van ‘mogen we’’, aldus Blase na afloop van de eerste ontmoeting met Plasterk over Code Oranje. Plasterk wil die ruimte geven: ‘Het ergste dat er kan gebeuren is dat het experiment niet slaagt. Dat hoort erbij.’

Samenlevingskracht

Zowel grote als kleine gemeenten, verspreid over Nederland, willen volgens Blase in 2018 concrete stappen zetten. ‘De ideeën zijn divers, maar ze hebben allemaal als kenmerk om die relatie burger-bestuur te versterken; door burgers meer zeggenschap te geven en de samenlevingskracht meer te benutten.’ Spreekrecht aan burgers in de raadszaal en twee raadszetels vrijlaten om ruimte te geven aan de stem van burgers, zijn ideeën die onder de voorhoedegemeenten leven. ‘Een andere interessante gedachtegang die we besproken hebben, is of een raadslid, dat nu eigenaar is van zijn zetel, bij een bepaald onderwerp iemand anders gebruik mag laten maken van die zetel.’

Prebesluit

Aan een (Grond)wetswijzing wil Plasterk vooralsnog niet denken. ‘Het lijkt mij onverstandig en onwenselijk om daar nu aan te gaan tornen. Maar er staat nergens in de Grondwet of zelfs in de wet hoeveel stoelen er in de raadszaal mogen staan. Er staat nergens wat je met de stukkenstroom doet en er staat nergens wat je met het spreekrecht doet. Je hebt dus binnen alle grondwettelijke en wettelijke kaders best ruimte om het debat, de opinie- en meningsvorming en zelfs de besluitvorming op een andere manier vorm te geven. Ik kan me voorstellen dat je, bij wijze van experiment, een prebesluit door een bredere kring van mensen laat nemen, waarbij de gemeenteraad met zichzelf heeft afgesproken dat het preadvies heel zwaar weegt.’ Zo’n preadvies past volgens Plasterk binnen de huidige wettelijke kaders, ‘zeker je het bij wijze van experiment doet. Of de wet uiteindelijk gewijzigd moet worden, weet ik niet. Daar moeten we nog eens met elkaar over in gesprek, maar hoe meer je zonder wetswijziging kunt doen, hoe sneller je kunt handelen.’

Speelveld

‘Het gaat ons niet per definitie om de wetswijziging zelf, maar om het mogelijk maken van allerlei experimenten’, reageert Blase. Wel willen de voorhoedegemeenten weten wat het speelveld is, wat wettelijk wel en niet kan en of die ruimte ver genoeg strekt. ‘We willen geen van allen dat er straks iemand naar de rechtbank loopt om een besluit ongeldig te laten verklaren.’

Draagvlak

Namen over gemeenten die staan te popelen om als voorhoedegemeente aan de slag te gaan, wil Blase nog niet noemen. ‘Ik ga de broedende kip nu niet storen. Er zijn gemeenten die hun nek willen uitsteken, maar eerst een signaal van de minister wilden hebben. Nu dat signaal vandaag is gegeven, gaan die gemeenten in eigen huis naar maatwerk en draagvlak kijken.’ Blase hoopt in het voorjaar de voorhoedegemeenten bekend te kunnen maken.

Lees het hele interview met Plasterk en Blase in Binnenlands Bestuur nr. 23 van deze week.