Kennis te over, dus shoppen maar

Als grensganger tussen kennis en beleid heeft Wim Derksen een boeiend boek geschreven over hun ‘spanningsvolle relatie’. Als hoogleraar, voormalig directeur van een kennisinstituut en als beleidsadviseur heeft hij recht van spreken. Kennis als anker voor beleid is actueel, denk aan de evaluatie van de COVID- beleidsvorming. Ook het resterende rijtje opgaven waarvoor Nederland zich gesteld ziet en dringend kennis behoeft is lang.

Klimaat, stikstof, wonen, tekorten op de arbeidsmarkt, over tal van onderwerpen zoeken we samen oplossingen. Daarbij wenden we ons om goede redenen tot de wetenschap, want hoe omstreden wetenschappers ook kunnen zijn, er is en blijft veel vertrouwen in de door hen voortgebrachte kennis.

Maar die kennis alléén is niet toereikend voor het ontwerpen van beleid. Beleid vloeit volgens Derksen voort uit weten én willen. Alle gebundelde kennis over de klimaatverandering bij elkaar is niet voldoende om daadwerkelijk te komen tot beleid. Er is ook politieke wil nodig. Daarmee betoogt Derksen dat door wetenschap en kennisinstituten geproduceerde kennis onvoldoende basis is voor het voeren van beleid. Hij ziet het wel als een noodzakelijke bouwsteen.

Wel onderscheidt hij scherp de domeinen van kennis en beleid. De politiek moet geen slaaf zijn van de wetenschap en evenmin moet de wetenschap de dienstknecht zijn van de politiek. Beide hebben hun eigen plaats, Derksen beoogt de koppelvlakken te verkennen. Hij benadrukt hoe belangrijk het is de juiste kennisvragen te leren stellen, waarop antwoorden nodig zijn voor de vorming van beleid. Hij staat pal voor de noodzakelijke ruimte die de politici en beleidsmakers hebben om naar eigen wil kennisvragen te stellen en te programmeren en bekostigen (‘wat’).

Pas daarna volgt de onafhankelijkheid van de kennisproducenten om die kennis op de voor hen methodisch meest adequate wijze tot stand te brengen (‘hoe’). Daarna is er weer alle ruimte van de beleidsmakers en politici in de wijze waarop ze de kennis benutten. Of niet.

Derksen lardeert zijn beschouwingen met een overdaad aan casuïstiek, van de recente COVID-opgaven tot kilometerbeprijzing, regionale krimpopgaven, beleidskracht van gemeenten en meer. Goed ook dat hij reflecteert op zijn eigen ervaringen en al doende leerde om beide werelden recht te doen. Wetenschappers mogen volgens Derksen wel eens een onsje minder stellig zijn in de media, beleidsmakers meer oprechte nieuwsgierigheid tonen en minder selectief in kennis shoppen. Dat zijn wijze woorden.