‘Versnippering zien wij ook als pluspunt’

Burgemeester Ina Adema van politiek versplinterd Lelystad

De raad van Lelystad is na de verkiezingen van maart versnipperder dan ooit; voor zover bekend zelfs de meest versnipperde gemeenteraad van Nederland. Veertien fracties (zie kader) gaan de komende vier jaar aan de slag. ‘Dat is gewoon heel erg veel. Het zijn ook veertien fracties die allemaal opvattingen hebben en allemaal het woord willen voeren’, stelt Ina Adema.

Het is niet de eerste keer dat de burgemeester met dit bijltje heeft gehakt. De vorige raadsperiode startte de raad met elf fracties, drie minder, maar toch. Na wat fusies werd de vorige raadsperiode afgesloten met negen. ‘In die periode is de raad er in geslaagd om een constructieve samenwerking te ontwikkelen. Er was geen sprake van zwart-wit coalitie-oppositie, in ieder geval niet in de periode waarbij ik betrokken ben geweest. (Adema is sinds september 2016 burgemeester van Lelystad, red). Je zag op allerlei verschillende onderwerpen wisselende meerderheden ontstaan. Er is een hoge mate van samenwerking ontwikkeld. Dat heb ik als zeer positief ervaren.’

Het zoeken van wisselende meerderheden om groen licht voor een voorstel te krijgen, heeft volgens Adema de afgelopen jaren niet geleid tot grote vertraging in het besluitvormingsproces. ‘Je ziet dat men eraan gewend is elkaar op te zoeken. Het biedt ook kansen. Bij onderwerpen met een minder scherpe scheidslijn met de coalitie kun je ook vanuit de oppositie dingen voor elkaar krijgen. Daar is niets mis mee, integendeel zelfs.’

Er is ook niets mis mee dat een wethouder echt voor een meerderheid moet werken, vindt Adema. Ze tekent daarbij aan dat die veertien fracties er niet voor niets zijn. ‘De samenleving is heel erg divers. Er zijn weinig geluiden die je niet terug hoort in onze raad. Dat is wel weer een pluspunt.’ Spannend wordt het wel, de wijze waarop discussies in de raad gevoerd gaan worden.

‘Er is een aantal partijen in de raad gekomen die in potentie fors tegenover elkaar kunnen komen te staan, zoals DENK en de PVV. De tijd zal leren hoe zich dat in Lelystad ontwikkelt. Ik vind het goed als mensen scherp voor hun politieke opvatting uitkomen en die mag totaal anders zijn dan de politieke opvatting van anderen, maar iedereen moet op de persoon respectvol blijven. Dat vind ik echt een heel erg groot goed.’

Spreektijd
Om de lengte van de raadsvergaderingen een beetje in de hand te houden, is wel besloten spreektijd in te voeren. ‘Voordat ik hier kwam, was dat er ook. We hebben destijds spreektijd afgeschaft omdat het debat dan veel vrijer verloopt. Met elkaar hebben we nu afgesproken dat we voorlopig toch weer spreektijd invoeren om het gevoel te krijgen hoe het vergaderen met zo veel partijen gaat.’ De raadsvoorzitter vindt het sowieso geen goede zaak als er tot één uur ’s nachts wordt vergaderd. ‘Je moet ook je inwoners in staat stellen om de raad fatsoenlijk te kunnen volgen.’

Meer zorgen dan over een versnipperde raad heeft Adema over een breed samengesteld college met veel wethouders. Het nieuwe college van Lelystad (VVD, InwonersPartij Lelystad, PvdA, ChristenUnie, D66 en SP) krijgt er zes. ‘Heeft Lelystad die nodig? Nee. Ik kan daar wel heel lang omheen draaien, maar vijf is voldoende.’ Adema snapt wel dat elke partij die meedoet een wethouder wil leveren, maar bemoeit zich er niet mee. ‘Dat is een keuze die de formerende partijen moeten maken.’ Dat er kleinere partijen in de coalitie zitten, vindt Adema niet per se een nadeel. ‘Ik vind vooral de kwaliteit van de wethouder belangrijk. Ik heb liever een goede wethouder met twee zetels dan een slechte met acht.’

Nadeel van de veelheid aan wethouders is de versplintering van de portefeuilles. ‘Het kan best zijn dat er straks twee of drie wethouders over hetzelfde onderwerp gaan.’

Niet doorsnee
Net zoals de raad van Lelystad met vijftien fracties geen doorsnee raad is, is de stad dat ook niet. ‘Lelystad is op de tekentafel ontworpen. Het zou de centrumstad van het Nieuwe Land moeten worden, met een paar honderdduizend inwoners. Almere stond in de oorsprong niet op de kaarten’, brengt burgemeester Ina Adema in herinnering. ‘Dit is niet een stad die organisch is gegroeid. Je ziet het aan de wegen, die recht en breed zijn, en je ziet het aan de hoeveelheid groen.’

Water en groen zijn volgens de burgemeester kernkwaliteiten van de 51-jarige stad. Vorig jaar werd het gouden jubileum gevierd. ‘Ik heb toen veel met pioniers gesproken, zoals met de eerste postbode en de eerste trouwambtenaar. Om je hier in Lelystad te kunnen vestigen, kreeg je bezoek van de Rijksdienst. Die ging kijken of jij wel geschikt was om hier te wonen. Ze hebben me wel verteld dat het zo ver ging dat de linnenkast werd opengetrokken om te kijken of dat allemaal wel een beetje keurig was.’

De pioniers kwamen uit het hele land, vooral uit Groningen, Friesland en Drenthe, maar ook uit Brabant en Zeeland. ‘Ze kwamen omdat ze kansen zagen. Het is best spannend in zo’n nieuwe samenleving te starten. Heel veel mensen zijn vanuit een positieve gedrevenheid hier naartoe gekomen om te helpen de samenleving op te bouwen.’ Het feit dat er werk was, speelde uiteraard ook mee. Overigens bestaat Lelystad dan wel 51 jaar, maar niet als gemeente. ‘Oorspronkelijk was dit een openbaar lichaam. Er was toen ook geen burgemeester, maar een door het rijk neergezette landdrost. Die had veel meer bevoegdheden dan een gemiddelde burgemeester. We zijn nu 38 jaar een gemeente.’

Moeilijker
In de jaren tachtig kreeg de stad het moeilijker. ‘De komst van Almere heeft effect gehad op de groei van Lelystad. Almere ligt gewoon dichter bij Amsterdam, zo simpel is het. En Almere heeft ook een goede en mooie ontwikkeling doorgemaakt de afgelopen jaren. Almere heeft nu zo’n 205.000 inwoners, wij 78.000. Ondertussen groeien ook wij weer. Je ziet dat de woningbouw enorm is aangetrokken. Amsterdam loopt over; je merkt dat wij steeds interessanter worden. Wij hebben nog ruimte om te bouwen en het is hier nog betaalbaar om een huis te kopen of te laten bouwen. Als je de trein pakt, zit je zo in de Randstad. En je hebt hier wel de ruimte, de natuur en de rust. Met die combinatie hebben we echt wel wat te bieden.’

De stad kent ook de nodige problemen, erkent Adema. ‘Ons werkloosheidspercentage is hoger dan het landelijk gemiddelde, er wordt veel van jeugdzorg gebruikgemaakt en we kennen ook veel mensen met schuldenproblematiek. Als je heel lang geen werk hebt gehad, wordt het steeds moeilijker om financieel het hoofd boven water te houden. Er zijn ook de nodige mensen met verslavingsproblematiek. In dat opzicht verschillen wij niet van de grote steden.’

Er staan diverse ontwikkelingen op stapel die Lelystad vooruit kunnen helpen, en de inwoners aan werk. ‘Die kansen grijpen we met beide handen aan’, benadrukt Adema. Zo gaat dit jaar de overslagterminal Flevokust Haven open, volgens Adema een mooie ontwikkeling voor de werkgelegenheid, niet in de laatste plaats omdat er ook een bedrijventerrein aangekoppeld zit. De aanleg van vijf eilanden in de Marker Wadden – een initiatief van Natuurmonumenten en Rijkswaterstaat – heeft volgens Adema veel potentie. ‘Toeristisch gezien kan dat heel interessant zijn.’ Een van de vijf eilanden zal voor publiek worden opengesteld, de andere eilanden zijn vooral voor het herstel van de waterkwaliteit van het Markermeer. De Hiswa te water is vanaf september tien jaar achtereen te gast in Lelystad.

Luchthaven
En last but not least is er de luchthaven, die vanaf 2020 vakantievluchten van Schiphol gaat overnemen. ‘Die ontwikkeling kan hier in de gemeenteraad, uitgezonderd bij GroenLinks, op draagvlak rekenen. Juist vanwege de problematiek die ik eerder schetste. In Lelystad wordt dit echt gezien als een kans op werkgelegenheid.’ Niet alleen vanwege sec de uitbreiding van de luchthaven, maar ook vanwege de bedrijvigheid – en daarmee werkgelegenheid – die een luchthaven met zich meebrengt.

Adema: ‘Aan de ene kant zie je van oudsher een stad die altijd hard moet werken om overeind te blijven, aan de andere kant zie je kansen die heel erg interessant zijn.’ Een andere – minder gunstige – ontwikkeling is die van de zogeheten ICL-gelden (Interdepartementale Commissie Lelystad). Hoogstwaarschijnlijk neemt het ministerie van Binnenlandse Zaken deze maand een besluit over de jaarlijkse bijdrage die Lelystad van het rijk ontvangt als tegemoetkoming in de kosten die voortvloeien uit de ruime aanleg van de openbare ruimte en de achterblijvende inwonersgroei. Sinds 1988 krijgt de stad die ICL-gelden, nu 15,5 miljoen euro op een totaalbegroting van 248 miljoen euro. ‘Prachtig al dat groen en al die wegen, maar het kost ook heel veel geld om het te onderhouden. We zijn een duurdere stad dan een gemiddelde stad door de manier waarop Lelystad is aangelegd.’

Adema verwacht niet dat de bijdrage in een klap wordt stopgezet, maar wat er ook afgaat; het heeft gevolgen voor de financiele situatie van de gemeente die Adema omschrijft als ‘mager, maar gezond’. De ICL-bijdrage is ‘fors geld en de stad is aangelegd zoals die is aangelegd. Dat kun je niet zomaar veranderen. Als we die compensatie niet meer krijgen, dan moeten we draconische maatregelen nemen.’ Mogelijk de eerste serieuze uitdaging voor de versnipperde raad.

De raad van Lelystad
De raad van Lelystad telt na de verkiezingen van maart 14 fracties. De VVD is de grootste partij met 6 zetels. Daarna volgt Leefbaar Lelystad (4 zetels), InwonersPartij Lelystad (3), PVV (3), PvdA (3), ChristenUnie (3), GroenLinks (2), JongLelystad (2), CDA (2), D66 (2), SP (2), DENK (1), Lelystads Belang (1) en Forum voor de Ouderen (1). PVV, JongLelystad , DENK en Forum voor de Ouderen zijn nieuwkomers. Onder leiding van formateur Paul Luijten (oud-senator voor de VVD) is een coalitieakkoord bereikt tussen de partijen VVD, InwonersPartij Lelystad, PvdA, ChristenUnie, D66 en SP. Deze coalitie kan rekenen op 19 van de 35 zetels.

Binnenlands Bestuur neemt de komende tijd geregeld een kijkje in Lelystad om te zien hoe de versnipperde raad en het college functioneren.