‘Ingrijpen in lokale autonomie is onacceptabel’
Het rijk grijpt te vaak in de lokale autonomie in, zoals bij de discussie over bed-bad-brood en de vergoeding voor proces-verbalen. ‘Onacceptabel’, stelde Jan van Zanen woensdag in zijn maidenspeech als VNG-voorzitter op het jaarcongres van de gemeentekoepel.
Te vaak grijpt het rijk in de lokale autonomie in, zoals bij de discussie over bed-bad-brood en de vergoeding voor proces-verbalen. ‘Onacceptabel’, stelde Jan van Zanen woensdag in zijn maidenspeech als VNG-voorzitter op het jaarcongres van de gemeentekoepel. ‘Van onze kant moet er een vuist op tafel.’
Onoorbaar
Gemeenten hebben de positie bij het rijk zwaar moeten bevechten, riep Van Zanen in herinnering. ‘Inmiddels kan het rijk niet meer om ons heen. Ze kunnen het gewoon niet zonder ons, al lijken ze zich daar nog niet altijd van bewust. Soms moet er nog een vuist op tafel en is glasheldere taal nodig als het kabinet met een onoorbaar voorstel komt.’ Hij zal niet nalaten om dat te doen, benadrukte hij. ‘De verhoudingen veranderen, maar het gaat niet vanzelf. Waarschijnlijk zullen ook in de toekomst stevige gesprekken nog wel eens nodig zijn om op te komen voor de lokale democratie.’
Lokaal belastinggebied
Vertrouwen is volgens de Utrechtse burgemeester momenteel het belangrijkste in de relatie met het rijk. ‘Het rijk moet vertrouwen hebben in het lokaal bestuur en de keuzes die lokaal worden gemaakt. En wij moeten erop vertrouwen dat het rijk de ingezette koers van decentralisaties blijft steunen, ook en juist als door lokale keuzes verschillen zichtbaar worden.’ Verruiming van het lokaal belastinggebied hoort daar volgens hem bij, zoals ook onder meer de commissie Rinnooy Kan bepleit. De Raad van State, de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) en het Centraal Planbureau (CPB) deden dat al eerder.
Vitale democratie
Versterking van de lokale democratie is de komende jaren volgens Van Zanen de belangrijkste opgave voor gemeenten. ‘De komende vier jaar wil ik samen met u verder werken aan een sterke en vitale lokale democratie die inspireert, activeert en faciliteert. Daarbij betrekken we iedereen binnen de gemeente.’ Hij riep lokale partijen op ‘iets van hun geheim met ons te delen, in het belang van de versterking van de lokale democratie in alle gemeenten.’ In de ogen van Van Zanen weten ‘lokale partijen, hoe verschillend ze ook zijn, altijd het dichtst bij de leefwereld van inwoners te komen.’
Van Zanen, de enige kandidaat voor de opvolging van Annemarie Jorritsma, werd woensdag met ruim 99 procent officieel voor vier jaar als VNG-voorzitter benoemd tijdens de algemene ledenvergadering in Apeldoorn.
Reacties: 6
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Maar die gemeentelijke autonomie heeft ook zijn grenzen. Gemeenten moeten die grenzen accepteren, ook al voelen zij zich autonoom.
Bij beleid dat landelijk wordt bepaald en vastgelegd, houdt de gemeentelijke autonomie op. Gemeenten begrijpen nog niet dat landelijk beleid niet alleen ziet op rijksbeleid, maar ook op het landelijke beleid dat door toezichthouders, ZBO´s, en andere organen die verantwoordelijk zijn voor het landelijk beleid dat zij aansturen.
Daar houdt de gemeentelijke autonomie op. Punt.
Op belangrijke dossiers heeft de VNG en hebben gemeenten dat nog steeds niet goed begrepen.
1. Gemeenten zijn te hoop gelopen tegen het centraliseren van het toezicht op overtredingen tegen milieuwetten. Om de zoveel jaar leidt dat tot een ramp omdat lokale toezichthouders de materie niet meer begrijpen. Veiligheid is vanwege de complexiteit van de samenleving een maat te groot voor gemeenten. Centraliseren dus.
2. Gemeenten hebben er grote moeite mee om van taken die aan hen zijn gedelegeerd, te accepteren dat de normen daarvoor landelijk moeten worden gecodeerd.
De grote bijdrage van de Franse revolutie aan Europa zijn de coderingen voor maten, gewichten, inhouden, eigendom, basisopleiding e.d. geweest. Die terreinen waren op dat moment een verwarrend zooitje met lokale begrippen en normen.
Decentralisatie kan slechts binnen een kader waarbij de codificatie op landelijk niveau plaats vindt. (Dat is ook de kern van de discussie op EU niveau).
3. Gemeenten trachten de kosten voor het toenemende belang van kwaliteit en integriteit van gedelegeerd verantwoordelijkheden af te wentelen. De naar verboden kartelvorming riekende actie om de toenemende accountkosten af te wentelen op de uitvoerders is een pregnant voorbeeld van de grenzen die gemeenten op hun dooie gemak willen overschrijden.
4. Wie beleidsautonomie claimt, is daarmee mede verantwoordelijk voor de wetenschappelijk betrouwbaarheid van de informatie waarop dat beleid is gebaseerd. Met name op het gebied van de kwaliteit van de lucht baseren VNG en gemeenten zich op journalistieke uitlatingen die niet zijn gebaseerd op, of zelfs strijdig zijn met, onderliggend onderzoek.
Aanjager voor die uitlatingen zijn de gesubsidieerde gemeentelijk milieuclubs die politici en burgers een rad voor de ogen draaien.