Utrecht wil burgerberaad over jaarwisseling

Het college van B en W van de gemeente Utrecht wil een burgerberaad organiseren over de invulling van de jaarwisseling 2024-2025. Als de raad instemt met het voorstel is Utrecht de eerste grote stad die inwoners laat beslissen over hoe oudjaarsavond gevierd moet worden.

Het college wil in totaal 2000 Utrechters van 14 jaar en ouder uitnodigen voor een loting. Daarna stelt de gemeente een representatieve groep van 100 deelnemers samen die gezamenlijk het burgerberaad vormen. Deze burgerberaadsleden krijgen een vergoeding van 400 tot 500 euro. En om het proces zo toegankelijk en laagdrempelig mogelijk te maken biedt de gemeente ook tolken en kinderopvang aan.

Vervolgens kan onder begeleiding van een onafhankelijke gespreksleider iedereen in het burgerberaad zijn of haar mening laten horen over kwesties waar bestuur en politiek zelf niet uitkomen. Hun advies is ‘zwaarwegend’ en wordt ‘in principe’ overgenomen. Het stadsbestuur kan alleen afwijken wanneer het advies ‘financieel, juridisch of praktisch niet haalbaar is’, stelt de gemeente Utrecht.

Experimenten

Nieuw zijn burgerberaden niet. In het buitenland wordt deze aanvullende vorm van democratie al vaker ingezet. Zo zijn er in Ierland sinds 2012 burgerberaden over abortuswetgeving en het klimaatbeleid. In Parijs en Duitstalig België zijn er zelfs permanente burgerberaden ingevoerd.

Ook in Nederland wordt er geëxperimenteerd met burgerberaden. Zo vond er in november 2021 in Amsterdam een ´mini-burgerberaad’ plaats. Gedurende twee weken debatteerden 88 Amsterdammers over aanvullende maatregelen om de klimaatdoelen van de stad te halen. Net als in Utrecht streefde de gemeente Amsterdam door middel van loting naar een evenwichtige spreiding in deelnemers. Hun ervaringen kwamen grotendeels overeen met hun positieve verwachtingen, blijkt uit de evaluatie van de Hogeschool van Amsterdam (HvA).

Inclusie en evenredige vertegenwoordiging

Diezelfde evaluatie ziet echter ook aandachtspunten, voornamelijk op het gebied van representativiteit. Weliswaar namen in Amsterdam burgers van verschillende leeftijdscategorieën, geslacht en stadsdelen deel aan het beraad, het aandeel hoogopgeleiden was ‘relatief hoog’. Bij veel deelnemers was sprake van ‘een hoog klimaatbewustzijn’. HvA-onderzoeker Reint Jan Renes: ‘Je ziet dat het mensen zijn die het onderwerp belangrijk vinden, mensen die durven mee te praten. Dat heet zelfselectie. Ondanks de loting en de aandacht voor bepaalde groepen blijven bepaalde groepen toch uitgesloten.’ Met collega Christine Bleijenberg erkende hij dat ‘in ieder geval voor opleiding de selectie niet representatief’ was.

Het streven naar inclusie en een evenredige vertegenwoordiging is sowieso een heikel punt, dat volgens het onderzoeksrapport op gespannen voet staat met ‘een goed verloop van een burgerberaad’. Het college in Utrecht vindt het belangrijk dat de deelnemers een afspiegeling van de stad zijn, maar geeft toe dat dit ‘een grote uitdaging’ is.

Het voorstel voor het burgerberaad ligt nu bij de gemeenteraad. Bij instemming hoopt het college in het najaar van 2023 te starten met het eerste burgerberaad.