'Gemeenten doen undercover onderzoek bij moskeeën'

In opdracht van zeker tien gemeenten hebben onderzoekers undercover islamitische organisaties bezocht om gevoelige informatie te verzamelen over bestuurders, imams en docenten. Dit meldt NRC op basis van eigen onderzoek. 

De gemeenten die opdracht gaven tot zo'n onderzoek zijn onder meer Rotterdam, Eindhoven en Zoetermeer. Onder andere Utrecht haakte af wegens twijfels over de onderzoeksmethode.

Verboden
Experts zeggen tegen de krant dat deze vorm van onderzoek verboden is. De onderzoeken worden volgens NRC betaald door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). De NCTV bracht gemeenten in contact met het bedrijf NTA, een adviesbureau dat de overheid over radicaliseringskwesties informeert.

Moskeebezoekers
De onderzoekers gedragen zich als willekeurige moskeebezoekers: ze bidden mee, luisteren naar preken en gesprekken en rapporteren vervolgens wie in een moskee aan de touwtjes trekt. In de rapporten noemen ze de namen van bestuurders en hun achtergrond. Ook gaan de rapportages volgens NRC gedetailleerd in op omstreden imams, buitenlandse geldschieters en interne conflicten.

Islamofobie
De islamitische koepelorganisatie SPIOR stelt dat het onderzoek het vertrouwen van de moslimgemeenschap in de overheid ‘enorm’ heeft geschaad. ‘Er lijkt zelfs sprake van staatsislamofobie’, aldus SPIOR, die spreekt van ‘spionageactiviteiten’. De koepel vermoedt dat de wet is overtreden en meldt dat de schok groot is bij moskeeën. Islamitische organisaties voelen ‘zich gecriminaliseerd en weggezet als 'structureel verdacht'‘.

Populisme
Volgens SPIOR lijkt bij de overheid sprake te zijn van ‘een breed en structureel wantrouwen’ jegens de islamitische gemeenschap. ‘Met een overheid die op zo’n heftige en ingrijpende manier de moslimgemeenschap wegzet als ‘de ander’, als ‘ondermijnend’ en ‘potentieel gevaarlijk’, lijkt het populisme tot in de bestuurlijke bovenlaag te zijn doorgedrongen.’

Overtreden
Volgens NTA past de onderzoeksmethode binnen de normen van het sociaal-wetenschappelijke onderzoek. Het bureau zegt zich aan de wet te houden. Maar privacydeskundigen zeggen tegen de krant dat gemeenten met deze undercoveracties de wet overtreden. De NCTV, die de rapporten ontvangt via de gemeenten, zou maximaal 300.000 euro aan de onderzoeken hebben besteed.

Eigen keuzes
Een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid bevestigt dat de NCTV bij de onderzoeken betrokken was. Gemeenten maakten wel hun eigen keuzes, benadrukt hij. Of zij binnen de grenzen van de wet en van hun eigen bevoegdheden zijn gebleven, laat hij in het midden. Deskundigen plaatsen daar in NRC vraagtekens bij. Het is ‘niet aan de NCTV’ om daarover te oordelen, aldus de zegsman.

Zoveelste keer
D66 wil opheldering van justitieminister Ferd Grapperhaus over de geheime onderzoeken. De regeringspartij wil snel een debat over de kwestie. ‘Dit lijkt de zoveelste keer dat de NCTV zich niet aan de wet houdt’, twittert Kamerlid Hanneke van der Werff. ‘Dat roept de vraag op wanneer de NCTV nog meer op eigen houtje onrechtmatig geopereerd heeft.’ ‘Schandalig’, twittert DENK-Kamerlid Stephan van Baarle. ‘Het gemak waarmee de overheid (grond-)rechten schendt als het om de islam of moslims gaat is schrikbarend. Dit moet keihard worden bestreden.’ (ANP)