Tweede Kamer: Omstreden herindelingen niet van tafel

De coalitieakkoorden van de nieuwe, na de uitgestelde raadsverkiezingen gevormde coalities in Bussum, Naarden, Weesp, Renswoude, Woudenberg, Mook, Gennep en Bergen maken duidelijk dat het draagvlak voor gemeentelijke herindeling tanende is. De Bussumse coalitie van VVD, GroenLinks en PvdA ziet niets in een megafusie met Muiden, Naarden en Weesp en wil slechts fusie met Naarden. De coalitie van VVD, GroenLinks en D66 - het CDA verdween in de oppositie - in Naarden wil nu slechts een fusie met Bussum en Muiden, zonder Weesp.

De fusie in de Gelderse Vallei tussen Renswoude, Scherpenzeel en Woudenberg is minstens zo omstreden als voor de uitgestelde raadsverkiezingen van 24 november: Renswoude blijft volop koersen op samenwerking met Veenendaal. In Noord-Limburg is Gennep nog voor de fusie met Bergen, dat tegenstander blijft, en Mook. De nieuwe Mookse coalitie van CDA en VVD - de liberalen lossen PvdA en Dorpsgroepering als coalitiepartner van het CDA af - verzetten de bakens over de provinciegrens heen: zij richten hun vizier op de Gelderse gemeenten Heumen en Groesbeek.

De provinciegrens tussen Limburg en Gelderland zou daarvoor gewijzigd moeten worden. De Limburgse gedeputeerde Ger Driessen (CDA) wijst dat af. ‘De verhoudingen in de raden zijn niet echt veranderd. Bovendien is herindeling niet iets van alleen één moment. De afwegingen hebben plaatsgehad.’

Omvallen

Voor VVD en PvdA in de Tweede Kamer is het tanende draagvlak voor herindeling evenmin reden om de wetsvoorstellen die de herindeling van de betrokken gemeenten tot drie nieuwe fusiegemeenten regelt naar de prullenmand te verwijzen. ‘Dan komen we terug bij af en dat wil ik vermijden. Wijziging van de voorstellen is mogelijk. Zeker voor de kleine gemeenten in het Gooi moet echt wat gebeuren.

De herindeling in de Gelderse Vallei en Noord-Limburg is veel gecompliceerder: daar is de nood bij de kleine gemeenten minder hoog’, zegt VVD-Kamerlid Willibrord van Beek. ‘Het draagvlak voor herindeling is tanende, maar sommige gemeenten staan echt op omvallen, niet alleen financieel maar ook doordat ze allerlei diensten door andere gemeenten moeten laten uitvoeren. Dat geldt voor Mook en Middelaar maar ook Weesp heeft grote problemen’, valt PvdA-Kamerlid Pierre Heijnen zijn liberale collega bij. De PvdA is nodig om de minderheidscoalitie van VVD en CDA aan een meerderheid te helpen voor de controversiële herindelingsvoorstellen. Gedoogpartner PVV is tegen herindeling. Het afnemende draagvlak voor de herindeling tot drie nieuwe fusiegemeenten is voor de CDA-Kamerfractie geen aanleiding om zich uit te spreken voor het intrekken van de omstreden wetsvoorstellen.

CDA-Kamerlid Hanke Bruins Slot: ‘De minister is bevoegd om de wetsvoorstellen in te trekken. Hij is aan zet. De CDA-fractie zal vervolgens een beoordeling geven waarbij voor ons van belang is dat herindeling zoveel mogelijk van onderop moet komen en dat draagvlak een belangrijk criterium is.’

Van minister Donner van Binnenlandse Zaken (CDA) wordt verwacht dat hij binnenkort duidelijk maakt wat het kabinet wil met de omstreden wetsvoorstellen.

Fusie leidt tot brede colleges

De herindelingsverkiezingen en de collegevorming hebben in de nieuwe fusiegemeenten Stichtse Vecht en Eijsden-Margraten tot brede colleges geleid. In Stichtse Vecht, dat tien raadsfracties telt, is een vierpartijencollege van VVD, CDA, D66 en Streekbelangen gevormd met zes wethouders. In Eijsden-Margraten, zes fracties in de raad, kwam een driepartijencollege van CDA, PGE en PvdA/D66/GroenLinks met vijf wethouders uit de bus. In beide gemeenten waren colleges met minder partijen mogelijk, maar dan zou de grootste partij, VVD in Stichtse Vecht en CDA in Eijsden-Margraten, te veel afhankelijk worden van de kleinere coalitiepartner.

Beide fusiegemeenten horen met hun grote aantal wethouders tot de koplopers, zo blijkt uit onderzoek van Binnenlands Bestuur: Eijsden-Margraten 1 wethouder per 5.050 inwoners, Stichtse Vecht 1 wethouder per 10.300 inwoners. In de afgelopen raadsperiode hadden alleen de fusiegemeenten Maasgouw en Lansingerland met een vergelijkbaar inwonertal nog meer wethouders per inwoner: 1 op 4.895 inwoners (Maasgouw) en 1 op 10.204 inwoners (Lansingerland). Maasgouw heeft na de laatste raadsverkiezingen een van de vijf wethoudersposten om bezuinigingsredenen geschrapt.

De nieuwe coalitie in Lansingerland ging door met vijf wethouders; wethouder van financiën Eric Kampinga is na een politieke vertrouwensbreuk kort na nieuwjaarsdag teruggetreden. De grootste nieuwe fusiegemeente Súdwest Fryslân heeft een college met vijf wethouders, maar komt daarmee op 1 wethouder per 16 duizend inwoners, en zit daarmee in de middenmoot in vergelijking met andere gemeenten tussen 70 - en 100 duizend inwoners. In Súdwest Fryslân verdween de FNP uit het college zoals de SP door de fusieverkiezingen haar wethoudersposten in de bakermat van de partij in Oss verliest. CDA en VVD hebben hun aandeel wethouders in de fusiegemeenten weten te vergroten. Het CDA zit in alle colleges van de zeven nieuwe fusiegemeenten; de VVD ontbreekt slechts in Eijsden-Margraten.