Transparantie cruciaal voor democratie

Menig ambtenaar of bestuurder lijkt het te vergeten, of kiest ervoor om het te negeren, maar alle informatie waar de overheid over beschikt is openbaar, tenzij. Overheidsdienaren zijn geen eigenaren van die informatie, ze beheren hem slechts. Als ze vinden dat een burger geen recht heeft op inzage, dienen ze dat te beargumenteren.

In de praktijk gaat het anders. Onwelgevallige informatie verdwijnt in de la, wordt als geheim of vertrouwelijk bestempeld, of wordt eenvoudigweg niet verstrekt. Voorbeelden hiervan liggen voortdurend voor het oprapen. Denk alleen maar aan het rapport over de brand op het Catshuis of het AIVD-rapport over het functioneren van de veiligheidsdiensten rond Irak.

Zeker, er is een Wet openbaarheid van bestuur. Maar dat is een wassen neus. De overheid negeert de geldende termijnen structureel en er is geen rechter die er tegen optreedt. Weliswaar worden er binnenkort dwangsommen van kracht, maar tegelijkertijd worden de termijnen opgerekt. Daarmee krijgt Nederland de traagste Wob ter wereld. Als er een bezwaar- of beroepsprocedure gevolgd moet worden omdat de overheid informatie niet per omgaande wil verstrekken, is er zo een jaar verstreken.

Ministeries weten dat en gebruiken de Wob als een zeer effectief vertragingsmiddel. Maanden na dato is brisante informatie al een stuk minder brisant. En als alle tactieken dreigen te falen, is er altijd nog het laatste redmiddel van de gecrashte computer.

Daar komt bij dat de Tweede Kamer het allemaal oogluikend toestaat. In de kwestie van het Catshuis is het voldoende dat premier Balkenende de zaak betreurt. Verder gebeurt er niets en kwaadwillende ambtenaren halen hetzelfde trucje de volgende keer gewoon wéér uit.

Een overheid die alles toedekt vráágt er om dat er wordt gelekt, dat staatsgeheimen worden gepubliceerd en dat op alle mogelijke, soms onelegante manieren wordt geprobeerd die informatie toch te verkrijgen. Het gaat niet aan om dan het huis van een journalist te doorzoeken. De Nederlandse overheid moet de hand in eigen boezem steken. Transparantie is cruciaal voor het goed functioneren van een democratie. 

Sjors van Beek