Altijd die drang tot controle

Hoewel het van Tjibbe Joustra zelf geen vragen over biografie mag heten, is het door een journaliste op basis van interviews over hem geschreven boek Crisis en controle een mooie schets van zijn leven als Haags ambtenaar.

Als voormalig topman van het ministerie van Landbouw, Nederlands eerste coördinator terrorismebestrijding en voorzitter van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid heeft hij de afgelopen vier decennia een fikse rol gespeeld in het landsbestuur. Uit het boek rijst het beeld op van een man die graag zelf de gang der dingen bepaalt. Dat werkt ook door in het boek, dat een loopbaanschets geeft maar kritische reflecties ontbeert om Joustra’s kijk op de zaken wat betekenisvoller te maken. Daarvoor houdt Joustra waarschijnlijk de controle te graag zelf in handen.

Vilein als hij zegt soms te kunnen zijn, benoemt hij in het boek bijvoorbeeld weer wel welke secretarissen-generaal er echt toe doen in Den Haag en welke volgens Jou stra ‘vooral bezig zijn met de facilitaire zaken’. Daarentegen spaart hij zijn politieke meerderen.

Interessant is zijn terugblik op het functioneren van het ministerie van Landbouw, dat volgens hem in zijn tijd veel te diep vervlochten bleek te zijn met LNV-sectoren en waar te intieme contacten bestonden met de sector. Daardoor ontbrak volgens de daarvoor verantwoordelijke Joustra lange tijd het kritisch vermogen, zoals dat wel bestond bij de visserij. Hij gaat echter niet op de vraag in of dat inmiddels wezenlijk anders is.

Joustra geeft een mooie terugblik uit eerste hand op de vele diercrises die hij bij Landbouw meemaakte en hoe hij daar zijn voordeel mee deed als Nationaal Coördinator terrorismebestrijding, maar laat ook veel vragen over. Dat is misschien onvermijdelijk bij aan veiligheid gerelateerde onderwerpen, maar wel jammer.

Het spannendste stukje van het boek is daarom zijn kijk op zijn eigen gedwongen vertrek bij het UWV, waar toenmalig SZW-minister De Geus hem om discutabele en onheuse redenen wilde wegwerken (de toiletpotaffaire). Dankzij de enorme steun die Joustra ontving van ambtenaren en zelfs politici als Mark Rutte raakte uiteindelijk niet hij maar veeleer de minister beschadigd, waarna Joustra kort hierna weer zonder veel schade aan de slag kon in Den Haag.

Het brengt hem tot het wijze inzicht dat men juist bij aanvallen steun verdient. ‘Als iemand lelijk in het nieuws komt, bel eens op. Houd contact, schrijf een briefje’. Goed dat Joustra hier ook de menselijke maat terugbrengt in zijn beschouwingen over bestuur en organisatie.