De vraag is: hoe gaan we het wél doen

Discussies over migratie verlopen meestal langs geijkte patronen. Kabinetsleden schetsen hoe ze willen proberen grip te krijgen op de instroom van immigranten, waarop critici uitleggen waarom die maatregelen niet hoeven, niet kunnen of niet mogen. Daarom kies ik dit keer liever voor een andere benadering: wat zouden we zelf willen? Want het zou zo helpen als we  enige consensus zouden weten te vinden over welk toekomstig Nederland ons voor ogen staat.

Mijn hoop is dat het rapport van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen tot zo’n nieuwe dynamiek zal leiden. De Nederlandse bevolking groeit snel. Bij ongewijzigd beleid zijn we rond 2050 met 20 tot 22 miljoen. En die groei komt vrijwel geheel van immigratie. Maar er valt wel degelijk iets te kiezen, stelt de commissie, en ze schetsen drie scenario’s: ‘krimp’ (tussen de 16 en 18 miljoen inwoners in 2050), ‘gematigde groei’ (18 tot 20 miljoen) en ‘sterke groei’ (20 tot 22 miljoen).

In een interview met de Volkskrant zei Paul Scheffer, lid van de staatscommissie: ‘Voor dit rapport hebben we twee onafhankelijke onderzoeken laten uitvoeren naar de publieke opinie over bevolkingsgroei. De uitkomsten verbaasden me. Uit beide enquêtes bleek dat bijna 90 procent van de Nederlanders wil dat de bevolking niet verder groeit, of zelfs dat die krimpt.’

Bijna negentig procent bijval voor het krimp-scenario! Ik hoop dat het rapport van de Staatscommissie die verhouding zal bijstellen. Want dat legt uit wat daarvan de negatieve consequenties zouden zijn; sterke vergrijzing, personeelstekorten, economische krimp. Tegelijk wijst het rapport op de enorme nadelen van het tegenovergestelde, het ‘sterke groei’-scenario: problemen rond wonen, ruimte, milieu, maatschappelijke tweedeling en op de koop toe op termijn nog meer vergrijzing.  En dan dus nog het feit dat minder dan vijf procent van de bevolking daarvoor iets voelt. Met overtuiging pleit de Staatscommissie dan ook voor het scenario ‘beperkte groei’, 18 tot 20 miljoen inwoners in 2050 dus.

Als we het eens zouden kunnen worden over de wenselijkheid van een van de scenario ‘s, dan gaat dat ons helpen in de discussies over wat ons de komende jaren te doen staat. Zo’n denkkader zou betekenen dat we echt bewust moeten gaan kiezen. En dat is goed.

We moeten scherper bepalen wie onze hulp het hardst nodig hebben en wie niet. Asiel gaat om het recht op leven, punt. Daar heb je recht op als je in eigen land wordt vervolgd om politieke redenen, of als je vlucht voor oorlog die je leven bedreigt. Ik gun iedereen met heel mijn hart ook een prettig leven, maar een recht daarop bestaat niet en ons asielsysteem is er ook niet voor bedoeld.

Dus wie komt op zoek naar werk of een beter leven, moet al aan de grenzen van Europa worden tegengehouden of teruggestuurd. Wie al in een EU-land is gearriveerd, moet weer naar zo’n opvang aan of buiten de EU-grenzen terug. En ook wie wél aanspraak kan maken op asiel, moet die beslissing op de  aanvraag dááŕ afwachten.

Daarover hebben we nieuwe afspraken gemaakt op Europees niveau en de grote uitdaging wordt om ons daar nu allemaal wél aan te gaan houden. Er staat veel op het spel. De roep om dichte grenzen en de argwaan over asiel nemen toe.

Mogelijk gaat niet alles lukken wat we ons hebben voorgenomen. Terugkeer is taai. Partnerschappen met soms discutabele regimes zijn precair. Er zitten haken en ogen aan deals over opvang- en aanvraagcentra met landen buiten de EU.

Enige consensus over wat voor land we in 2050 willen zijn, zou met dat alles helpen. Als we een gezamenlijk doel hebben – een leefbaar Nederland met een fatsoenlijk asielsysteem en open grenzen   - dan zijn moeilijkheden te overkomen. Want dan is de vraag: hoe gaan we het dan wél doen?

Eric van der Burg, staatssecretaris van Justitie en Veiligheid